Page 41 - Biên Phòng

Xuân 41
2025

á
e

Xòe Tháii
h
T
òe Thái
X Xò
Xòe TháiXòe Thái

và chiều sâu thời gian

Tượng người Đông Sơn thổi khèn bè.
Ảnh: Trịnh Sinh
n Giáo sư, Tiến sĩ TrịNH SINH nhau, cầm tay nhau hoặc giơ cao tay,
giống như điệu múa cầm tay của xòe Thái
Người Thái ở Tây Bắc có mặt nắm tay nhau quanh đống lửa nhảy múa
khá sớm ở miền Bắc Việt mà tiếng Thái gọi là “Xe khăm khen” hay
Nam, có thể từ thời kỳ văn “Khắm khen” (múa cầm tay).
Trên một số trống đồng Đông Sơn
hóa Đông Sơn, cách đây hơn cũng có hình khắc người múa với các “thế
2.000 năm, các bằng chứng tay” khá độc đáo: hai tay giơ cao hay giơ
khoa học càng ngày càng ngang vai và bàn tay xòe rộng. Các “thế
chứng minh điều này. Họ là tay” này còn được thể hiện trong một số
một trong nhiều cộng đồng dân tộc ít người ở ta như các điệu múa
người cùng tham gia vào việc của người Cơ Tu (tỉnh Quảng Nam).
Các điệu múa xòe ban đầu rất đơn
khai thác lưu vực sông Hồng, giản của nhân dân lao động, ai cũng múa
sông Đà ở Bắc Bộ Việt Nam được trong điệu xòe vòng tập thể quanh
tạo ra văn hóa Đông Sơn, nền đống lửa mà người Thái gọi là “Ỏm lọm
tảng của Nhà nước đa tộc tốp mư” (đi vòng tròn). Đi một vòng tròn
người Văn Lang-Âu Lạc. trong xòe Thái đã gợi nhớ đến hình khắc
đoàn người trang phục lông chim diễu
Người Đông Sơn nắm tay múa vòng tròn. Ảnh: Trịnh Sinh hành mang vũ khí hay nhạc cụ được khắc
òe Thái là một di sản văn hóa phi
họa thành một vành hoa văn trang trí
vật thể đặc sắc của người Thái, đã đồng) được tổ chức vào ngày mùng 5 dân tộc khác từ khoảng 2.000 năm trước
quanh hình tượng mặt trời - ngôi sao trên
Xđược UNESCO vinh danh là nghệ tháng Giêng, cúng thần nông. Sau khi cho đến nay.
mặt trống đồng.
thuật độc đáo đại diện của nhân loại từ cầu khấn, chủ lễ đánh chiêng khai hội. Xòe Thái là một điệu múa rất cổ, có
Theo chúng tôi, trong văn hóa Đông
năm 2021. Các tỉnh ở vùng “lõi” của xòe Ban đầu là xòe vòng tập thể, sau đó là những mối liên hệ với các điệu múa có từ
Sơn tồn tại một di vật là chiếc môi đồng
Thái là Yên Bái, Lai Châu, Sơn La, Điện xòe đôi, xòe bốn và cuối cùng là xòe thời văn hóa Đông Sơn được khắc họa
có tượng người đang ngồi thổi khèn bè ở
Biên đang là nơi có sức phục hồi nhanh chào. Đệm nhạc cho xòe là một dàn trên trống đồng, thạp đồng.
phần cán muôi. Di vật này tìm được trong
chóng các ngày lễ hội xòe. Các vùng chiêng, trống, hai kèn, hai não bạt tưng Trên một số trống Đông Sơn của nước
ngôi mộ thuyền Việt Khê (Hải Phòng).
miền núi Thanh Hóa, Nghệ An cũng là nơi bừng. Ban đầu là một vòng sau phá ra ta có khắc họa hình những người múa
lan tỏa của các điệu múa của người Thái. thành hai vòng, ba vòng xòe. Xòe của hóa trang đang đi vòng quanh hình ngôi Đáng chú ý, khèn bè là một nhạc cụ
Hình ảnh các chiến sĩ Biên phòng tay người Tày Tà Chải có được những nét sao giữa mặt trống. Rõ ràng, đây là điệu không thể thiếu được trong các buổi xòe
nắm tay các ông bà, các cô gái Thái xinh giao lưu với xòe Thái Mường So và múa múa của người Việt cổ. Các tài liệu dân Thái hiện nay. Một đạo cụ, trang sức nữa
đẹp cùng múa điệu xòe trong ngày hội đại Vươn của người Giáy, thể hiện ở các tộc học so sánh cho thấy, đây là điệu múa không thể thiếu được trong xòe Thái là bộ
đoàn kết các dân tộc thật là ý nghĩa và điệu múa và nhạc cụ. vòng tròn mà người múa hoặc cầm vũ khí trang sức bằng bạc đeo quanh thắt lưng
cảm động. Xòe Thái còn có chiều sâu thời gian hoặc cầm nhạc cụ múa theo đội hình vòng của các cô gái Thái dường như liên hệ
Các điệu xòe Thái có sức lan tỏa theo mà chúng tôi thấy ngôn ngữ múa cùng tròn. Nhiều hình trang trí trên mặt trống chặt chẽ với bộ xà tích, vòng ống có gắn
chiều rộng của không gian, khi các dân đạo cụ của xòe có mặt ở nhiều cộng đồng còn cho thấy cảnh người múa đứng sát nhạc mà các nhà khảo cổ học đã tìm
tộc anh em cũng có ảnh hưởng, đó là được ở di tích Làng Vạc (thị xã Thái Hòa,
xòe Mường, xòe Tày ở Mường Lò, Nghĩa Ngày nay, xòe Thái đã trở thành di sản văn hóa mang tầm thế giới. huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An). Người
Lộ, Yên Bái. Ở người Tày (huyện Bắc Vấn đề đặt ra là chúng ta cần giữ gìn và phát huy giá trị di sản này Đông Sơn ở Làng Vạc cũng múa với bộ
Hà, tỉnh Lào Cai) có điệu xòe Tà Chải. như thế nào, nhất là về du lịch để ngày hội càng tưng bừng hơn, lôi đồ trang sức đeo khắp người được gắn
Điệu xòe nơi đây thường được tổ chức những chiếc chuông nhỏ kêu leng keng.
trong lễ hội Lồng tồng (lễ hội xuống cuốn nhiều khách du lịch trong và ngoài nước hơn, làm cho nét đẹp Nay thì các cô gái Thái cũng đeo đồ trang
hồn nhiên của những điệu xòe trở nên đằm thắm và nhớ mãi một sức bạc trong các điệu xòe có tiếng leng
miền quê Tây Bắc hiếu khách. keng như vậy trong điệu múa uyển
chuyển, tôn thêm vẻ đẹp cơ thể thon gọn
với trang phục áo cóm, gợi nhớ những lễ
hội múa nhạc xa xưa.
Xòe Thái còn lưu giữ được những nét
đẹp sâu thẳm trong tâm thức dân tộc, gắn
với quan niệm xưa nay về lao động sản
xuất, có những câu tục ngữ như: “Không
xòe không tốt lúa, không xòe thóc cạn
bồ". Người Thái cũng là dân tộc trồng lúa
nước, vì thế, các điệu múa của họ cũng
là sinh hoạt tín ngưỡng mong cho mùa
màng tươi tốt. Xòe Thái thể hiện tính
cộng đồng, cộng cảm rất cao, cũng thể
hiện được tâm thức của cư dân nông
nghiệp cần góp sức để chống lại thiên tai,
địch họa. Hơn thế nữa, các điệu xòe Thái
còn chắp cánh cho tình yêu đôi lứa trong
ngày hội xòe, những quyến luyến, đắm
say khi những tình cảm chớm nở đã vội
Các cô gái Cơ Tu múa với cánh chia tay, để rồi hẹn lại mùa hội xòe tiếp
tay xòa ngang. Ảnh: GiA Minh
sau gặp gỡ. n