Page 115 - Văn Nghệ Yên Bái
P. 115
CHÀO XUÂN ẤT TỴ 2025
dân hiền lành trong nước, cớ sao lại rõ: “Nọc người bằng mười nọc rắn”.
so sánh họ “bằng một sân rắn độc”? Những kẻ cậy quyền, cậy thế, ức
Còn ở câu hai, vế dưới, đề cao người hiếp, bóc lột bề dưới được coi là “Rắn
tài. “Người ngọc” ý chỉ người sáng suốt, lớn nuốt rắn bé”. Những kẻ có tham
khôn ngoan đáng quý. “Ác hoàng”: văn vọng quá lớn so với thực lực của mình
học dân gian vùng Liễu Đôi gọi chữ “Ác thì hèn hạ, lăm lăm sẵn sàng hành
hoàng”, “Hoàng ngân” đều chỉ mặt trời. động khi có cơ hội hại người với các
“Áo bọc ác hoàng” được giải thích là câu: “Rắn con lăm nuốt cá voi”, “Rắn
áo gói (bọc) cả mặt trời, ý là bao quát con hăm nuốt cá voi”. Nhái là thức ăn
được những việc to lớn trọng đại. Có lẽ ưa thích của rắn, vậy mà “Rắn đói lại
câu này nói về phẩm chất và tài trí của chê nhái què”, nghịch lý hơn với câu
người chỉ huy chăng? giễu cợt: “Cha thiu liu đẻ con hổ mang”.
Không chỉ dừng ở nhận xét về loài Người ta khinh thường rắn, chuột mà
rắn, nỗi sợ rắn, kinh nghiệm đánh, bắt nói “Rắn chuột một ổ” chứ thực ra rắn
rắn, đánh giặc, mà nhân dân còn mượn cũng hay vồ chuột.
loài rắn để sáng tạo ra các câu thành Nhân dân mượn chuyện rắn độc để
ngữ, tục ngữ nói về đời sống xã hội, tâm ám chỉ bọn bán nước hại dân “Cõng rắn
linh, bóng gió ám chỉ, phê phán những cắn gà nhà” cũng như việc “rước voi về
thói hư tật xấu của con người trong xã dày mả tổ”; gọi những ông sư không
hội. chính trực, không chuyên tu đạo là “Sư
Với đời sống tâm linh, các thầy mo hổ mang”; gọi kẻ thâm độc, quỷ quyệt
người Nùng Dín có nguyên tắc là tránh là “Đồ rắn ráo”, “Mắt rắn ráo” “Mắt trợn
xuất hành hoặc tránh làm lễ mo vào rắn ráo”, “Mặt trơ rắn ráo”. Người “Khẩu
ngày Tỵ trong các tháng 2, 5, 8, 11 âm Phật tâm xà” là người ngoài miệng thì
lịch vì ngày con rắn là ngày phản sư đối nói lời tử tế mà trong bụng thì độc ác,
với thầy mo: mang tâm địa của rắn độc, chỉ “tử tế ở
Hai, năm, tám, mười một lỗ miệng”, có khác gì câu nói của người
Rắn cắn ruột thầy mo Tày: “Dạ rắn, miệng đèo bồ cơm”.
Trong cuộc sống có lúc người ta Thành ngữ, tục ngữ về loài rắn
bị thua thiệt, hụt hẫng, hoang mang, không nhiều như các con vật khác
mất phương hướng được ví “Như rắn trong hệ thống 12 con giáp, cũng ít có
mất đầu”. Sự vụng về, yếu kém, bao lời ngợi ca, xưng tụng. Tuy nhiên, những
biện được nhân dân giễu cợt là “Vẽ rắn kinh nghiệm cảnh giác về loài rắn, kinh
thêm chân”. Những hành vi gian xảo, nghiệm đánh bắt rắn, kinh nghiệm
lén lút, không ngay thẳng, không minh đánh giặc theo các thế trận đánh rắn
bạch được mô tả “len lén như rắn mồng là những bài học bổ ích, thiết thực. Với
năm”. Con người vốn muốn sống hòa phương pháp ẩn dụ, so sánh, ví von,
bình, không làm mất lòng ai, nhưng có nhân dân còn mượn loài rắn để bày tỏ
lúc buộc phải chọn kẻ mạnh thì lại làm thái độ chế giễu, phê phán những thói
mất lòng bạn, như bà con nói: “Được hư tật xấu của con người, mang ý nghĩa
lòng rắn, mất lòng ngóe”. khuyên bảo và giáo dục sâu sắc.
Rắn có nọc độc gây chết người thì
đã rõ, nhưng con người có lòng dạ độc H.V.Q
ác thì nguy hiểm vô cùng, nhân dân chỉ
114 Văn nghệ Yên Bái- Số 307 (01/2025)
