Page 114 - Văn Nghệ Yên Bái
P. 114
CHÀO XUÂN ẤT TỴ 2025
khuyên giải khi đi rừng phải cẩn thận phải dập đầu”. Người Liễu Đôi cũng chỉ
bởi “Con rắn không chân chạy năm rõ: “Đánh rắn chọn đầu, đánh sâu chọn
rừng bảy núi”. Đi rừng phải đập gậy để rễ” với mục dích “Làm rắn mất đầu, làm
xua đuổi rắn bởi “Động cỏ làm rắn sợ”. sâu mất nọc, làm cóc mất gan”. Cũng
Vì Rắn có nọc độc nên người ta sợ, có khi người ta “Đánh rắn để đầu”,
do đó mới có cảnh “Gặp rắn thì giật “Đánh rắn động cỏ”. Nhưng cũng có
mình” (Tày), “Bị rắn cắn một lần, thấy chuyện lạ ở đời khiến người ta phải thốt
cái dây đã hoảng”. Người Tày- Nùng ở lên:“Rắn đến nhà chẳng đánh thì quái”.
huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái có câu Liễu Đôi là vùng đất có võ vật nổi
“Đêm thì rết cắn, ngày thì rắn phun” tiếng. Người Liễu Đôi có nhiều câu nói
xuất phát từ một tích truyện vừa là nỗi hoặc tục ngữ nói về thế đánh, cách
sợ hãi vừa mang ý nghĩa giễu cợt, khôi đánh giặc như cách đánh Rắn đạt được
hài. Với cảnh tượng các loài vật săn bắt hiệu quả cao. Chẳng hạn câu “Rắn
nhau dã man, hãi hùng, bà con khuyên phồng mang dọn đàng, rắn bò quàng
bảo: “Không nhìn diều tha rắn, không cầm giáo” ý là: Kẻ thù lăm le (phồng
nhìn cua tha cà cuống” (Tày), “Không mang) thì ta phải chuẩn bị cơ mưu, tìm
nhìn diều tha rắn, không nhìn cua tha đường tiến thủ (dọn đàng), khi kẻ thù
niềng niễng” (Tày). kéo đến (bò quàng) là có thể cầm vũ
Việc bắt rắn, không phải ai cũng khí chiến đấu ngay.
làm được. Người Tày nói: “Gan dạ mới Câu “Chém văng đầu rắn, chém
bắt được rắn”. Việc đánh, giết rắn, trăn, nắn lại gươm” được giải thích: “Chém
khá khó khăn, vất vả, bà con nói: “Giết văng đầu rắn” có nghĩa là đánh tan
một con trăn chuột mất ba vụ thóc” điểm trọng yếu của địch, “chém nắn
(Tày), thậm chí có cảnh: “Rắn độc lại gươm” có ý nghĩa là tập trung đánh
cắn, người nằm chết trên cây thuốc mà mạnh, đánh hết sức.
không biết” (Tày). Câu “Rắn độc không sợ bằng ốc
Đánh rắn, bà con có lời khuyên: leo” được giải thích: “Ốc leo” là chỉ việc
“Chớ đánh rắn trong hang, chớ đánh kẻ thù bền bỉ thận trọng tiến đánh mình
đại bàng trên chín tầng mây”, còn có chậm chắc như ốc leo, lấn mình từng
hàm ý: Chớ liều lĩnh làm việc nguy bước, điều đó đáng sợ hơn đánh rắn
hiểm, viển vông, bất lợi, mà cần phải có độc.
mưu trí để “Dụ rắn ra khỏi hang” hoặc Câu “Rắn độc đánh thốc vào đầu,
“Nhử rắn lên cây mà đánh, nhử cầy lên ruồi bâu bắc cầu cho chạy” ý nói: Phải
ngọn mà tiêu”. Với kẻ thù được ví như rắn chọn đúng kẻ thù chính mà đánh, phải
độc, người Liễu Đôi khuyên nên khéo léo phân hóa kẻ thù, “đánh thốc vào đầu”
dụ dẫn “Nói rắn trong lỗ cũng phải bò ra” kẻ thù chính, còn bọn a tòng như lũ
như các cụ xửa xưa thường nhắc nhở: “ruồi bâu” thì chừa cho chúng một lối
“Nói ngọt lọt đến xương”, “Nói phải củ thoát, mở đường cho chúng chạy.
cải cũng nghe”. Câu “Một con người đần bằng một
Đánh rắn có nhiều cách, nhưng đã sân rắn độc/ Một con người ngọc, áo
đánh thì đánh triệt để như người Dao bọc ác hoàng” là câu có sự so sánh,
nói: “Đánh rắn đánh đến chết/ Nhổ cỏ phân biệt giữa người “đần” kém cỏi và
nhổ bật gốc”, “Đánh rắn cho chết nọc”, người tài giỏi. Song người ta dù ngu
“Đánh rắn dập đầu”, “Đánh cho rắn đần, kém cỏi đến đâu cũng là người
Văn nghệ Yên Bái- Số 307 (01/2025) 113
