Page 113 - Văn Nghệ Yên Bái
P. 113
CHÀO XUÂN ẤT TỴ 2025
Thành ngữ, tục ngữ về loài rắn
HOÀNG VIỆT QUÂN
rong thành ngữ, tục ngữ Việt già rắn lột”, vì vậy người ta có sự so
TNam có rất ít câu đề cao hay sánh, liên hệ với quy luật tất yếu của
nói tốt về loài rắn, ngoại trừ câu “Thần đời người: “Rắn già rắn lột, người già
thiêng sao sáo, rắn ráo đại vương”, “Ma người chột”, “Rắn già rắn lột, người già
trâu, thần rắn”, có lẽ vì sợ rắn mà gọi, người chui tuột vào săng”, “Rắn già rắn
mà thờ thế chăng? Ngay cả Rồng là lột xác, người già chết chui vào quan
loài vật linh thiêng, có kẻ đội lốt Rồng tài đem chôn” (tích truyện dân gian dân
cũng bị bóc mẽ: “Đầu rồng đuôi rắn”, tộc Tày).
“Trong nhà rắn rồng, ra đồng hò ngựa”. Người Hoa có tích “Nhân thủ xà
Việc ghép rắn rồng khiến Rắn có vẻ thân” (đầu người mình rắn) thì người
linh thiêng, thần thế. Cái câu “Rồng Việt có chuyện “Nửa rồng nửa rắn” và
rồng rắn rắn”, “Rồng rắn lên mây” nghe tượng Rồng đá (xà thần) ở đền thờ Thái
thì oai, thực ra chỉ là câu hát đồng dao sư Lê Văn Thịnh, thôn Bảo Tháp, xã
trong trò chơi của con trẻ khi chúng Đông Cứu, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc
ghép hai con vật giống nhau về hình Ninh. Tượng có dáng hình độc đáo “nửa
dáng nhưng khác nhau về kích cỡ to rồng nửa rắn” trong tư thế “miệng cắn
nhỏ, địa vị, danh phận thành một thú thân, chân xé mình”.
vui thuần túy, ngẫm kỹ cũng thấy vui Ngày xưa việc trồng lúa ở Thái Bình
hài. Ở một mối quan hệ nào đó, người chưa có thuốc trừ sâu, sâu bệnh cũng
ta có câu “Quy xà hợp thể” (Hợp thể ít, chủ yếu là các loại màng rạp. Đây là
rùa rắn), “Quy dữ xà giao” (Rùa với rắn loại bệnh mà cây lúa thường gặp phải,
giao tiếp), “Nhất rốn chị sui, nhì đuôi rắn bà con đã có ý thức phòng ngừa bằng
hổ” (Đông Nam Bộ), xem ra rắn cũng câu nói: “Gà kỵ rắn hổ mang, lúa kỵ
có vai trò quan trọng, có ích. Đó là khi màng rạp”.
rắn trở thành các món ăn ẩm thực thú Ở các miền quê trong nước, đồng
vị, nhất là món “Tam xà đại hội” gồm bào thường nhận xét nọc độc của Rắn
các loại rắn độc và không độc được chế rất nguy hiểm, Rắn có thể cắn chết
biến phối hợp với các gia vị. Rắn còn người như hổ dữ: “Con hổ vằn da, con
được làm thuốc, đặc biệt là đơn thuốc rắn xanh độc có nọc” (Mông), “Rắn
“Tam xà đởm trần bì” gồm 3 loại rắn hiểm độc, hổ ác dữ” (Bru Vân Kiều),
phối hợp với vị trần bì và nhiều vị khác, “Hang hùm ổ rắn”, “Hang hùm miệng
khá bổ dưỡng. rắn”, “Miệng hùm nọc rắn”. Người Tày ở
Trong quá trình phát triển, Rắn có huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái nói “Rắn
đặc tính mang tính quy luật là “Rắn câm cắn chết người”. Bà con còn có ý
112 Văn nghệ Yên Bái- Số 307 (01/2025)
