Page 49 - Báo Tuyên Quang - Số Tết Âm Lịch

Tuyên Quang
NGHỆ THUẬT Ất Tỵ 2025
Ấ
5
0
2
t

2
ỵ

T
Đồng chí Phó Chủ tịch UBND tỉnh
Hoàng Việt Phương trao chứng nhận
Văn hóa phi vật thể quốc gia
Hát Quan làng của người Tày cho
lãnh đạo huyện Na Hang.
Ảnh: QUANG HÒA
Chưa trải chiếu bao giờ chưa biết
Lại đem trải chiếu hết một hàng
Chiếu người Kinh mang sang
còn mới
Chẳng biết là bên dưới bên trên
Trải không nên xin vào trải lại
mà thôi.’’
Sau đó, bên nhà gái cử người ra trải
Tày, trở thành một nét sinh hoạt HátHát Quan làng phải hát đối lại một bài ca
chiếu phải và mời nhà trai ngồi. Đoàn
nhà trai trước khi ngồi xuống chiếu,
ngợi trải chiếu đúng, chiếu đẹp và sự
mến khách của gia chủ. Lúc đó, mọi
người bên nhà gái mới mang nước, trà và
trầu ra mời đoàn nhà trai, đại diện nhà
Hát Quan làng là một thể loại
gái hát bài mời nước, mời trà và mời trầu,
Quan làng nhà trai hát bài cảm ơn, khen
dân ca trữ tình, độc đáo được
hát trong lễ cưới của dân tộc
chu đáo, nhiệt tình của họ nhà gái, qua đó
tạo nên không khí vui vẻ trong buổi gặp
nhau đầu tiên của đám cưới.
văn hóa đặc sắc của người Tày ngợi chè thơm, trầu ngon têm khéo và sự
Khi nhà trai tính toán thời gian để
ở Tuyên Quang. Mới đây, Hát đưa cô dâu về đến nhà chồng đúng giờ
Quan làng đã được ghi danh đã định trước, Quan làng nhà trai trịnh
n

u
a
L
g

à
n
là Di sản văn hóa phi vật thể trọng hát bài xin đón dâu, cảm ơn sự chu
đáo nhiệt tình của nhà gái và xin phép
quốc gia. Q Quan Làng ông bà, cha mẹ, họ hàng nhà gái được
đón dâu về nhà chồng:
“Tôi kính phụ mẫu thân sinh
Cùng toàn thể quan thân quý họ...
Hai chân xỏ giầy hoa ra cửa
GƯỜI Tày cho rằng, hát Quan Nón cầm tay cổ lựa vàng đeo
Nlàng là sợi dây để kết nối giữa con nKIỀU SƠN Nay theo chồng ly sơn cách xã
người với con người và với thế giới tâm Xin kính chào bác bá gia môn
linh. Đám cưới và hát Quan làng luôn Tạm biệt ông bà nhạc tôi về
có mối quan hệ chặt chẽ, ràng buộc lẫn Xin dâu để hồi quê bái tổ”.
nhau, có đám cưới là có hát Quan làng Trong lời đáp, pả mẻ nhà gái cũng
và ngược lại. dùng những lời thơ đầy ý vị rằng:
Các bài hát Quan làng là loại thơ dân “Tôi kính trình phụ mẫu thân sinh
gian truyền miệng của đồng bào Tày Cháu tôi về làm ăn với rể
được thể hiện qua lối hát đối đáp trong Còn ngây thơ bên nội hãy khuyên
khi xin dâu và đưa dâu giữa hai bên: Khuyên cho con đắc đạo
Quan làng (đại diện bên họ nhà trai) và Giáo cho con đắc ngôn
Pả mẻ (đại diện họ nhà gái). Như là người dạy kinh mặt chúa
Ông Quan làng phải biết làm thơ, hát Ngày sau con khắc biết khắc thông
đối đáp, có đông con cái, là người có uy Khờ dại chớ trách về thân họ tôi
tín, có đạo đức và ăn nói lịch thiệp. Bà Pả đấy nhé”.
mẻ phải biết hát văn đám cưới “hắt văn Với quan niệm ngày cưới là ngày
đảm bái”, đứng tuổi, có đức độ, uy tín, vui - ngày uống rượu (kin lẩu) nên
có khả năng ứng đối, am hiểu phong tục ngoài một số thủ tục mang tính lễ nghi
tập quán của địa phương, có chồng và gia bắt buộc, thì hoạt động chính của đám
đình hạnh phúc, con đàn, cháu đống. cưới là uống rượu và ca hát đối đáp. Hai
Hát Quan làng trong đám cưới của họ trao đổi với nhau bằng những câu hát
người Tày ở Tuyên Quang được chia làm đầy vui tươi, phấn khởi và mang đậm
3 cung đoạn: Đón dâu (nhà trai đến xin chất trữ tình.
dâu), nộp dâu (nhà gái nộp dâu), đón dâu Có thể nói, các tục lệ và hát đối đáp
(nhà trai đón dâu về). Dù không có đạo Quan làng trong đám cưới thể hiện sự
cụ kèm theo, nhưng hát Quan làng vẫn phong phú, nhân văn, trữ tình trong
hấp dẫn người nghe bởi những lời đối đáp tâm hồn và cuộc sống của người Tày.
mộc mạc nhưng đầy tình ý. Đám cưới dù Từng nghi lễ, hát đối đáp trong việc
có ồn ào, náo nhiệt đến đâu, khi tiếng hát Hát Quan làng qua cửa, cung đoạn đón dâu. đưa dâu, đón dâu luôn giữ vị trí quan
Quan làng cất lên thì tất cả mọi người đều trọng và có vai trò chi phối toàn bộ
chăm chú và say sưa lắng nghe. Chắp tay xin hỏi tại làm sao Tôi sẽ mở cho qua cổng đẹp này diễn trình của một đám cưới, in đậm
Trong đám cưới người Tày, đoàn nhà Ý các nàng thế nào cho biết thôi nhỉ” các dấu ấn đặc trưng trong sinh hoạt
trai phải vượt qua 36 cửa mới có thể đón Xin các nàng dạy cho với nhé. Hoặc đến khi đoàn nhà trai đã vào văn hóa được đúc kết, bảo lưu và trao
được cô dâu về. Nếu ở cửa nào không Pả mẻ nhà gái đối đáp: trong nhà, họ nhà gái chưa trải chiếu cho truyền qua nhiều thế hệ.
vượt qua được tức không hát đối đáp, xử Tôi xin thưa khách lạ đường xa khách nhà trai ngồi hoặc trải xộc xệch, Hát Quan làng là một nét độc đáo
lý được thì họ nhà trai sẽ bị phạt uống Người đi đâu sớm mà sương quá trải trái mặt…, ông Quan làng lúc này lại trong kho tàng văn hóa, tri thức dân gian,
rượu và hơn nữa là bị chê cười. Ví dụ, Hôm nay lấy lụa ra ngăn lối phải tiếp tục hát cho đúng ý của nhà gái phản ánh những phong tục tập quán, tâm
Cung đoạn đón dâu, cửa thứ hai, Quan Lo kẻ trộm sớm tối qua đây mới được ngồi: tư, nguyện vọng của người Tày trong
làng nhà trai hát: Chẳng biết khách giờ này có hiểu “Tự Bàn cổ khởi sinh lễ nghĩa cuộc sống. Đồng thời, hát Quan làng
Xin thưa các tú nữ tươi xinh Người sang được thì thiếu cũng qua Chưa thấy chiếu trải trái bao giờ cũng phản ánh đầy đủ hiện thực cuộc
Tôi xin trình các nàng giữ lụa Không sang được thì là phải liệu Việc này hỏi làm ngơ sao được sống và thế giới tâm hồn, hướng con
Bước đến nhà người nơi đây Người muốn qua không nhiều thì ít Mặc áo đơm lệch trước vô duyên...”. người tới chân - thiện - mỹ, giúp cho
Người khéo có lụa hồng ngăn lối Khoảng hai đồng thả xuống Quan làng nhà gái đáp lại: từng cá nhân trong cộng đồng dân tộc
Người khéo có tơ rối ngăn đường mâm hoa “... Thấy khách lạ cháu sợ vội vàng Tày vươn tới những điều tốt đẹp hơnn

49