Page 41 - Báo Quảng Nam - Số Tết Âm Lịch

Với đặc điểm vô cùng
đặc biệt, cua đá trở
thành “sinh vật chỉ thị -
indicator species” cho

chất lượng rừng, nguồn
nước, phản ảnh sinh
động, trực quan diễn thế
các sinh cảnh trong mối
liên kết từ rừng xuống
biển tại Cù Lao Chàm.
Cua đá

& chuyện bảo tồn

ở Cù Lao Chàm

⁄ LÊ NGỌC THẢO Đo kích thước cua đá.

Ô hình “Khai thác văn định dựa trên sự tư vấn của các nhà
minh cua đá Cù Lao khoa học và sự giám sát của chính
Chàm” là câu chuyện quyền địa phương; (3) Thời gian được
Msinh động trong bức phép khai thác từ ngày 1/3 đến 31/7
tranh chung bảo tồn hệ sinh thái hằng năm; (4) Kích thước mai cua tối
của khu dự trữ sinh quyển thế giới; thiểu được phép khai thác là 7cm; (6)
đã thực sự làm cho tài sản của địa Không khai thác cua mái đang mang
phương mang tầm ý nghĩa toàn cầu, trứng/bè; (7) Tất cả cua khai thác về
như mong đợi của UNESCO. phải được trình báo tổ cộng đồng để
KHỞI ĐỘNG TRONG SỰ đo kích thước, cân trọng lượng, kiểm
tra các chỉ tiêu và tiến hành dán nhãn
“HOÀI NGHI” sinh thái trước khi bán.
Trước năm 2000, Cù Lao Chàm Nếu chỉ đơn thuần là thực phẩm,
được biết đến là đảo có 2.400 cư dân cua đá Cù Lao Chàm khó xưng danh
sinh sống trong 600 nóc nhà, nghèo với Cồn Cỏ, Lý Sơn hay thậm chí là
khó mọi mặt. Có đến 85% hộ dân Sơn Trà về số lượng. Ở đây, sự văn
kiếm sống bằng nghề đánh bắt thủy minh trong sử dụng tài nguyên của
sản nhỏ lẻ, ven bờ. Mỗi năm Cù Lao cộng đồng và trách nhiệm các bên
Chàm vẫn phải nhận hàng cứu trợ đã nâng giá trị cua đá một cách xứng
sau những cơn bão, mùa biển động đáng. Trước năm 2000, việc mua
và dịp tết đến. bán cua chỉ để làm quà vào đất liền
Khi cuộc sống còn bấp bênh thì sự Tổ cộng đồng phát động phong trào nói không với khai thác bất hợp pháp cua đá tại Cù Lao Chàm. với giá chỉ khoảng 2.000 đồng/con
ra đời của Khu bảo tồn biển Cù Lao (người dân gọi là trả công cho người
Chàm càng tăng phần lo lắng về kế (Đại học Aahurs, Đan Mạch) là người “người người nhà nhà đi bắt cua” đi bắt). Ít ai ngờ rằng, chỉ sau vài năm
sinh nhai, cá tôm đánh bắt chưa đủ đầu tiên nghiên cứu tổng thể về sinh đã nhanh chóng đẩy cua đá đến bờ vận hành mô hình, cua đá trở thành
trang trải cuộc sống nhưng họ phải học, sinh thái, sinh sản của cua đá cạn kiệt. Trước tình hình đó, TP.Hội sản vật rất quý cho du khách khi đến
nhường ngư trường cho bảo tồn, tàu (Gecarcoidea lalandii) tại Cù Lao An đã khẩn cấp ban hành “lệnh cấm đảo, giá niêm yết tại tổ cộng đồng là
thuyền đang đánh bắt hải sản cũng Chàm. Sau 3 năm nghiên cứu (2003 - khai thác, mua bán tiêu thụ cua đá” 800 nghìn đồng/kg (tương ứng 200
được khuyến nghị cải hoán sang tàu 2006), đã cho ra nhiều kết quả quan tại Chỉ thị số 09/2009. Người dân nghìn đồng/con, năm 2019), tăng
du lịch. Mọi thứ đều rất mới, lạ lẫm trọng và được áp dụng trong quản lý, rất lo lắng và đã nghĩ ra nhiều cách 100 lần so với trước năm 2000.
và đầy hoài nghi về tương lai của xã khai thác tài nguyên này. Theo đó, để “lách luật”. Lúc này, các kết quả Giải thích thắc mắc của du khách,
đảo với những viễn cảnh mà khu bảo cua đá sống trong các hang hốc, gần nghiên cứu về cua đá chính là chìa nhà quản lý, thậm chí nhà khoa học
tồn đang bắt đầu xây dựng. các con suối trên rừng, thức ăn của khóa duy nhất có thể mở được “lệnh là tại sao cua đá Cù Lao Chàm bán
Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm chúng là các loại lá cây, trái cây, côn cấm” của thành phố. được giá cao vậy, ông Trần Công (thủ
khởi động bằng rất nhiều hoạt động trùng trong lớp mùn bề mặt. Cua đá Các nhà bảo tồn cùng với cộng lĩnh tổ cộng đồng) cho hay: “Người
như nghiên cứu khoa học, định vị mất 15 - 16 năm để trưởng thành với đồng đã vào cuộc, bắt đầu việc “mở dân Cù Lao Chàm nhận thức rằng
tài nguyên (thiên nhiên - nhân văn), kích thước mai tương ứng 7cm. Vào khóa” bằng cách tìm giải pháp cho cua đá là sản vật tại vùng lõi khu dự
các chương trình truyền thông, nâng mùa sinh sản (tháng 8 - 12), mỗi con các câu hỏi: Ai được phép bắt cua, trữ sinh quyển, nơi mà UNESCO và
cao nhận thức cho cộng đồng về tầm cua mái ôm khoảng 30.000 - 40.000 bắt khi nào, bắt ở đâu, bắt như thế cộng đồng quốc tế ghi nhận tính nổi
quan trọng của tài nguyên để hướng trứng (thực ra là ấu trùng), men theo nào, quản lý và tiêu thụ ra sao… trội về tài nguyên và giao cho chúng
đến quá trình “khai thác bền vững”... các con suối di chuyển xuống mép Đây chính là các nội dung của mô tôi sứ mệnh vừa phát triển sinh kế,
Để làm được việc này, người dân phải biển để khảy ấu trùng vào nước biển. hình “Cộng đồng khai thác và bảo vệ vừa bảo tồn được nguồn tài nguyên
chấp hành rất nhiều quy định, như Sau 7 - 10 ngày, cua con bắt đầu cua đá Cù Lao Chàm”. Quá trình thí cho thế hệ mai sau. Niềm vinh dự
không khai thác trong rạn san hô, hành trình ngược dòng theo các con điểm từ năm 2010 và tiếp tục hoàn này đã trở thành động lực để anh
thảm cỏ biển thuộc phân khu bảo vệ suối trở về rừng và sinh sống cho đến thiện trong những năm tiếp theo đã em chúng tôi quyết tâm thực hiện
nghiêm ngặt, một số nghề bị giới hạn khi thành thục. dần mở được “lệnh cấm” của thành thành công mô hình”. Và ông nhấn
không gian hoạt động, nhiều loài bị phố và được giới khoa học gọi là mạnh như muốn gửi gắm thông điệp
cấm khai thác để bảo tồn nguồn gen KHAI THÁC VĂN MINH “khai thác văn minh cua đá Cù Lao đến cộng đồng và thế hệ trẻ: “Chúng
quý hiếm của thế giới... Khởi đầu đầy Ba năm sau khi vận hành khu bảo Chàm”. ta không bán cua đá, chúng ta bán
hoài nghi của người dân là vậy nhưng tồn, Cù Lao Chàm - Hội An chính thức Sự văn minh được thể hiện rất rõ câu chuyện cộng đồng khai thác văn
riêng cua đá, đó là một sự chuyển được UNESCO công nhận là khu dự trong quy trình khai thác, quản lý, tiêu minh cua đá”.
biến ngoạn mục từ nhận thức, hành trữ sinh quyển vào ngày 26/5/2009. thụ cua đá. Đó là: (1) Chỉ thành viên tổ Và câu chuyện này đáng để tham
động để đạt được kết quả mỹ mãn, Lượng khách đến đảo bắt đầu tăng cộng đồng mới được phép bắt cua; (2) khảo về phương cách bảo tồn những
làm nên thương hiệu Cù Lao Chàm. đột biến, kéo theo nhu cầu sử dụng Số lượng cua mỗi năm được phép khai loài đặc hữu ở nhiều khu vực đặc
TS. Marianne Damholdt Bergin thực phẩm vô cùng lớn. Tình trạng thác (Quota) do tổ cộng đồng quyết thù...

Xuân Ất Tỵ 42