Page 146 - Văn Nghệ Phú Yên

được miêu tả kết hợp với các yếu tố khác như cây đa, thác nước, chim hạc để
biểu thị sự hài hòa của thiên nhiên và con người.
Một ví dụ tiêu biểu là trong các bức tranh Đông Hồ, hình tượng rắn thường
được vẽ với nét mềm mại, uốn lượn, hài hòa với các yếu tố khác trong tranh.
Những bức tranh này không chỉ có giá trị nghệ thuật mà còn mang ý nghĩa
cầu mong sự bình yên và may mắn cho gia đình.
Trong điêu khắc đá, gỗ và đồng, chúng ta cũng thấy hình tượng con rắn
được chạm khắc tinh xảo trên các pho tượng, bệ đá, đỉnh đồng và các vật phẩm
thờ cúng. Cụ thể như việc chọn mãng xà để khắc lên Huyển đỉnh trong Cửu
đỉnh ở Khu Đại nội Huế đã thể hiện vị trí quan trọng của loài vật này bởi có rất
nhiều loài vật khác được dân gian có quan niệm tốt hơn nhiều nhưng loài rắn
vẫn được chọn để đại diện cho những tinh túy nhất. Chuyện hình tượng mãng
xà được khắc trên Cửu đỉnh là một điều làm cho nhiều người hiếu kỳ muốn
khám phá. Qua đó để ta thấy được rằng, loài rắn cũng có một chỗ đứng quan
trọng trong đời sống cộng đồng của người Việt. Ngoài ra hình tượng con rắn
còn có trên gốm sứ, đặc biệt là gốm thời Lý-Trần, thể hiện sự tinh tế và sáng
tạo thể hiện những ý nghĩa phong phú về phong thủy và đời sống.
Con rắn trong tạo hình hiện đại
Vào thế kỷ 20, với sự giao thoa văn hóa Đông - Tây, hội họa Việt Nam cũng
có nhiều biến đổi. Các nghệ sĩ bắt đầu tiếp cận hình tượng rắn theo một cách
mới mẻ hơn, không chỉ gói gọn trong tâm linh và tín ngưỡng mà còn biểu đạt
sự suy tư cá nhân và xã hội. Vì con rắn được coi là biểu tượng của trí tuệ thông
minh; của sự phồn thực, tình dục và sinh sản; của sức mạnh và cơ trí, khôn
ngoan; của sự tái sinh – vì rắn lột xác; của sự vận động bất tận, vẻ đẹp uyển
chuyển và sự luân hồi… Vì thế hình tượng rắn rất được yêu thích trong mỹ thuật.
Một số họa sĩ đã khai thác hình tượng con rắn dưới góc nhìn hiện đại, xem
rắn là biểu tượng của sự tái sinh và chuyển hóa. Đặc biệt, họa sĩ Nguyễn Quân
(sinh năm 1948, tại Vĩnh Phúc. Nguyên Phó chủ nhiệm khoa lý luận và lịch sử Mỹ
thuật – Trường Đại học Mỹ Thuật Hà Nội; nguyên Tổng Biên tập Tạp chí Mỹ thuật
Việt Nam…)với loạt tranh vẽvề con rắn nhân Tết Qúy Tỵ 2013 (tranh vẽ Pastel,
giấy dó, khổ 65cm x 85cm). Rắn được họa sĩ Nguyễn Quân vẽ với các đường
nét xoắn ốc hoặc uốn lượn, thể hiện sự kết hợp giữa truyền thống và hiện đại,
giữa sự mềm mại và cứng cáp thể hiện những ý tưởng như: “Rắn cuộn ổ hình
đàn bà, đàn ông – biểu tượng của phồn thực và sinh sản”; “ Rắn biểu tượng
của sự vận động bất tận, vẻ đẹp uyển chuyển và sự luân hồi”; “Rắn là hoa sen,
rắn nhiều đầu nâng tòa sen bảo vệ thần Shiva hay Đức Phật – sơ đồ này cũng
phổ biến trong nghệ thuật Lý – Trần”… đã khắc họa rắn như một biểu tượng
của nghệ thuật trừu tượng, đưa rắn vào một không gian huyền ảo, ý nghĩa đa
chiều để kích thích trí tưởng tượng của người xem.

140 VĂN NGHỆ PHÚ YÊN