Page 83 - Nhà Báo & Công Luận

Xuân Ất Tỵ

“Chủ nghĩa đa phương nhỏ”, những viên gạch móng đầu tiên
“Chủ nghĩa đa phương nhỏ” đang được xem như những viên gạch móng để xây dựng một thế giới đa
phương thực sự, là một cách tiếp cận linh hoạt và sáng tạo trong việc giải quyết các thách thức toàn
cầu. Đó là tập hợp của các quốc gia có ảnh hưởng vừa phải trên trường quốc tế. Những tiến bộ nhanh
chóng về công nghệ cho thấy rõ ràng rằng chủ nghĩa đa phương nhỏ sẽ tồn tại và là một cách khả thi
để các quốc gia tìm cách giải quyết các vấn đề.
Một ví dụ đáng tích cực về chủ nghĩa đa phương nhỏ là khi các quốc gia có vẻ rất khác nhau là UAE,
Ấn Độ và Pháp trong năm 2024 vừa rồi đã đồng ý thông qua khuôn khổ ba bên trong nhiều lĩnh vực
như quốc phòng, năng lượng và công nghệ. Ngoài ra, UAE, Indonesia và 5 quốc gia khác đã ra mắt Liên
minh Rừng ngập mặn vì Khí hậu tại COP27 ở Ai Cập.
Liên minh năng lượng mặt trời quốc tế (ISA) có trụ sở chính tại Ấn Độ, một liên minh gồm tới 121 quốc
gia chủ yếu đang phát triển, cũng đã hình thành với mục tiêu chung là thúc đẩy năng lượng mặt trời và
chống biến đổi khí hậu. Diễn đàn Negev, tập hợp Mỹ, Israel, UAE, Ai Cập, Morocco và Bahrain trong
một khuôn khổ mới cho hợp tác khu vực, cũng là một ví dụ khác.
Trong khi đó, Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) của Trung Quốc là ví dụ nổi bật nhất của xu hướng

này. Sáng kiến Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương Tự do và Cởi mở (FOIP) của Nhật Bản cũng tương tự,

tập trung vào việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và ổn định khu vực bằng cách xây dựng cầu nối với các
quốc gia khác. Đặc biệt, ASEAN, gồm các quốc gia Đông Nam Á và dựa trên sự đồng thuận trong cơ
chế hoạt động, đang được xem như hình mẫu cho thấy chủ nghĩa đa phương nhỏ có thể trở thành những
viên gạch móng đầu tiên để xây dựng một thế giới đa phương toàn diện, ổn định và thịnh vượng hơn. ASEAN được xem như hình mẫu của “chủ nghĩa đa phương
nhỏ”. Nguồn: Aseanpost

Những trung tâm quyền lực này có thể là trước đây và đặc biệt đơn cực vẫn còn
các quốc gia hoặc khối quốc gia. đang hiện hữu.
Ví dụ, khối BRICS - với 5 quốc gia Nền móng cho hòa bình và
sáng lập Trung Quốc, Ấn Độ, Brazil, Nga sự phát triển bao trùm
và Nam Phi - đã có tốc độ tăng trưởng Liên hợp quốc có Ngày quốc tế đa
kinh tế nhanh chóng trong những thập phương và ngoại giao vì hòa bình (24/4),
kỷ gần đây và vừa kết nạp thêm 5 thành nhằm nhắc nhở cho thế giới rằng đa
viên mới. Đặc biệt, Trung Quốc đã được phương là nền móng cần phải củng cố để
coi là một siêu cường. Ấn Độ, với tốc độ xây dựng hòa bình và sự phát triển bền
tăng trưởng nhanh và dân số đông, đã vững cho thế giới.
vươn mình trở thành một nhân tố chủ Thậm chí, chủ nghĩa đa phương là
chốt trên trường quốc tế. Liên minh một phần trong DNA của Liên hợp quốc.
châu Âu cũng sẽ vẫn là một nhân tố quan Hiến chương Liên hợp quốc đặt vấn đề
trọng trong thế giới đa cực này. đa phương lên hàng đầu, là một trong
Trong khi đó, Mỹ rõ ràng không còn những trụ cột của hệ thống quốc tế.
duy trì vị thế siêu cường duy nhất nữa. Ít Trong báo cáo về công việc của Liên hợp
nhất về kinh tế, thị phần của Mỹ trong quốc gửi đến Đại hội đồng năm 2018,
GDP toàn cầu đã giảm một nửa từ 50% Tổng thư ký Liên hợp quốc António
vào năm 1950 xuống chỉ còn 25% vào Guterres đã nhắc lại rằng Hiến chương
năm 2023. Thậm chí, dựa theo sức mua vẫn là “la bàn đạo đức để thúc đẩy hòa
tương đương (PPP), tỷ lệ này chỉ là 15%, bình, nâng cao nhân phẩm, thịnh vượng
trong khi thị phần của các nước châu và bảo vệ nhân quyền và pháp quyền”.
Á - Thái Bình Dương là 45% - trong đó Dù đã đạt được nhiều thành tựu,
Trung Quốc đóng góp 19%. song về cơ bản mục tiêu xây dựng một
Hướng tới chủ nghĩa đa thế giới đa phương thực chất để cùng
phương thực chất nhau phát triển đó rõ ràng vẫn chưa có
Thế giới cần phải tìm ra một trật tự được - bất kể Liên hợp quốc sẽ kỷ niệm
mới để có thể tạo nên một nền hòa bình 80 năm ngày thành lập vào năm 2025.
và thịnh vượng chung. Đó không phải Thậm chí, hành trình đó đã và đang có
đơn cực (dù có theo chiều nào), lưỡng nguy cơ chệch hướng hoàn toàn. Như
cực và thậm chí cả đa cực. Thế giới cần sự đã biết, sự nghèo đói và chiến tranh mới
đa cực, song sự đa cực ở đây không phải đang là gam màu chủ đạo của thế giới,
là hai hay ba cường quốc (hoặc nhóm Liên hợp quốc ra đời nhằm thúc đẩy hòa bình và sự phát triển thông qua cơ chế đa phương. không phải sự no đủ và bình yên.
cường quốc) chia sẻ lãnh đạo thế giới, Nguồn: U.N Người đứng đầu Văn phòng Điều
mà cuối cùng cần hướng về “vô cực”. Đó phối các vấn đề nhân đạo (OCHA) của
là khi các quốc gia đều bình đẳng trong ngoài ranh giới quốc gia, chẳng hạn như Tập thể (CSTO) hay chính Liên minh Liên hợp quốc, Tom Fletcher, hồi tháng
mọi mối quan hệ, các cường quốc không biến đổi khí hậu, khủng bố và đại dịch, châu Âu và NATO sẽ giúp ngay cả quốc 11/2024 cảnh báo rằng: “Thế giới đang
thể sử dụng sức mạnh về kinh tế, chính thông qua trách nhiệm chung và chia sẻ gia nhỏ cũng sẽ được hỗ trợ về nhiều cháy và chúng ta cần hành động ngay để
trị và đặc biệt quân sự để chèn ép các gánh nặng. mặt; sẽ không dễ bị “bắt nạt” về cả kinh dập tắt nó”, khi đề cập tới các cuộc khủng
quốc gia yếu thế hơn. Chủ nghĩa đa phương có tác dụng tế, địa chính trị lẫn quân sự. Riêng khối hoảng nhân đạo đang diễn ra nghiêm
Đó chính là cái được gọi là chủ nghĩa hạn chế tầm ảnh hưởng của các quốc gia BRICS được khẳng định sẽ giúp các quốc trọng trên toàn cầu. Trong khi đó, Tổng
đa phương - điều mà Liên hợp quốc và hùng mạnh, ngăn chặn chủ nghĩa đơn gia thành viên có nhiều sự lựa chọn thư ký Guterres tuyên bố rằng thế giới
cộng đồng quốc tế tiến bộ đều đã xác phương và trao cho các quốc gia dù nhỏ trong thương mại, kinh tế và thanh toán đang bước vào “thời kỳ hỗn loạn”, khi
định chính là nền tảng cho một trật tự hoặc trung bình vẫn có tiếng nói và ảnh quốc tế, thay vì phải phụ thuộc vào các mà Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc - cơ
thế giới mới ổn định, công bằng và đặc hưởng - mà họ không thể thực hiện được hệ thống do phương Tây gần như hoàn quan chịu trách nhiệm chính duy trì an
biệt sẽ giúp củng cố lại nền hòa bình nếu không có nó. Nhà khoa học chính toàn kiểm soát hiện nay. ninh và hòa bình thế giới - lại đang chia
đang rất mong manh của nhân loại. trị nổi tiếng người Mỹ Miles Kahler định Quốc gia trong một thế giới đa rẽ trong hầu hết các vấn đề quan trọng
Trong quan hệ quốc tế, chủ nghĩa nghĩa chủ nghĩa đa phương là “quản phương còn sẽ tham gia vào nhiều tổ của thế giới.
đa phương đề cập đến liên minh của trị quốc tế” hoặc quản trị toàn cầu của chức khác biệt. Ví dụ, một nước có thể Để cứu vãn tình hình thì các quốc
nhiều quốc gia theo đuổi một mục tiêu “nhiều bên”, và nguyên tắc cốt lõi của nó vừa tham gia BRICS, CSTO hay cả EU. gia, các khối và các tổ chức quốc tế cần
chung. Chủ nghĩa đa phương dựa trên là “phản đối các thỏa thuận song phương Điều đó mang lại cho các quốc gia đó phải sẵn sàng gạt bỏ những mâu thuẫn
các nguyên tắc bao trùm, bình đẳng và phân biệt đối xử được cho là tăng cường những mối liên hệ sâu rộng ở quy mô sang một bên để hướng tới một thế giới
hợp tác, nhằm mục đích thúc đẩy một đòn bẩy của kẻ mạnh đối với kẻ yếu và gia toàn cầu, sẽ tránh được những rắc rối, ít đa phương thực chất. Đó là một hành
thế giới hòa bình, thịnh vượng và bền tăng xung đột quốc tế”. nhất có thể sớm giải quyết được các xung trình hiển nhiên rất chông gai và nan
vững hơn. Một trong những lợi thế chính Ví như việc tham gia vào các tổ chức đột về kinh tế, địa chính trị hoặc cả vũ giải, nhưng là cách duy nhất để giúp thế
của chủ nghĩa đa phương là nó cho phép như Hiệp hội các quốc gia Đông Nam trang nếu xảy ra - những vấn đề rất khó giới có được sự phát triển và bình yên lâu
các quốc gia giải quyết các vấn đề vượt ra Á (ASEAN), Tổ chức Hiệp ước An ninh được giải quyết trong thế giới lưỡng cực dài.

www.congluan.vn 77