Page 11 - Đại biểu Nhân dân

Quốc hội với tiến trình

chuyển đổi tư duy lập pháp

n TS. BÙI NGỌC THANH - Nguyên Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội

là, cơ cấu nền kinh tế hình thành tự phát. Đặc biệt là mục tiêu xã
hội không được giải quyết hợp lý, thấu đáo, vì kinh tế thị trường
Trong bài viết “Một số nhận thức cơ bản về kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình chỉ chú ý đến nhu cầu có khả năng thanh toán, rất thờ ơ, lạnh nhạt
của dân tộc”, Tổng Bí thư Tô Lâm đã xác định 7 định hướng chiến lược đưa đất nước với các nhu cầu không có khả năng thanh toán của người nghèo,
người khuyết tật, nhóm người yếu thế nói chung trong xã hội. Kinh
vào kỷ nguyên mới. Một trong 7 định hướng đó là, tăng cường tính Đảng trong xây tế thị trường gây ra phân cực xã hội rất mạnh, phân hóa giàu nghèo
dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do dân và vì dân, mà giải với mức độ lớn. Quan hệ xã hội trong nhiều trường hợp chỉ lấy đồng
tiền và địa vị cá nhân trong xã hội làm thước đo lẫn nhau. Tính xảo
pháp căn bản là “Chuyển đổi tư duy xây dựng pháp luật theo hướng vừa bảo đảm trá, lừa đảo, tệ nạn xã hội phát sinh, phát triển tràn lan, rất khó
yêu cầu quản lý nhà nước, vừa khuyến khích sáng tạo... Luật chỉ quy định những vấn khắc phục...
Nghiên cứu, gạt bỏ tất cả những mặt trái, khắc phục những
[1]
đề khung, những vấn đề có tính nguyên tắc” . khuyết tật của kinh tế thị trường nói chung, chọn lọc kỹ lưỡng, tiếp
thu mặt ưu thế của nó, chúng ta quyết tâm xây dựng và thực hiện
một “nền kinh tế thị trường hiện đại, hội nhập quốc tế, vận hành đầy
ể thực thi có hiệu quả cao nhất sự lãnh đạo của Đảng, đứng Kết luận số 19-KL/TW của Bộ Chính trị mà sau này đã xác định, đó đủ, đồng bộ theo các quy luật của kinh tế thị trường, có sự quản lý
đầu là Tổng Bí thư, chúng ta cũng cần nhìn lại quá trình gần là “Những vấn đề cấp bách, đã chín, đã rõ, được thực tiễn chứng của nhà nước pháp quyền XHCN do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh
Đ40 năm của công cuộc đổi mới, Quốc hội các khóa đã trăn minh, có sự thống nhất cao mới xây dựng, ban hành luật; những vấn đạo; bảo đảm định hướng XHCN, nhằm mục tiêu dân giàu, nước
trở, chuyển đổi tư duy lập pháp qua các giai đoạn như thế nào? đề tuy cấp bách, cần thiết, nhưng là vấn đề mới, chưa đạt đồng thuận mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” và “Một đặc trưng cơ bản, một
cao thì có thể quy định thí điểm. Trước mắt, chưa triển khai xây dựng thuộc tính quan trọng của định hướng XHCN trong kinh tế thị trường
Những dấu mốc của công tác lập pháp những dự án luật có nội dung phức tạp, còn nhiều ý kiến khác nhau, ở Việt Nam là phải gắn kinh tế với xã hội, thống nhất chính sách kinh
cần thêm thời gian nghiên cứu kỹ lưỡng, thận trọng”. Tinh thần này
tế với chính sách xã hội, tăng trưởng kinh tế đi đôi với thực hiện tiến
Hành trình lập pháp cho thấy, Quốc hội đã cải tiến, đổi mới được Quốc hội tuân thủ đối với cả Chương trình xây dựng luật, pháp bộ và công bằng xã hội ngay trong từng bước, từng chính sách và
nhiều cách làm luật qua các giai đoạn. lệnh hàng năm cũng như trong từng dự án luật, pháp lệnh cụ thể. trong suốt quá trình phát triển” .
[4]
Bảy khóa Quốc hội trong chiến tranh và thời kỳ bao cấp (1946 Và, từ Quốc hội Khóa XI đến nay, số lượng các đạo luật được Từ sự nhận thức của Nhà nước (cơ quan lập pháp, cơ quan
- 1987), Quốc hội xây dựng và ban hành được 29 đạo luật. Trong thông qua là lớn nhất và chất lượng cũng được bảo đảm ngày hành pháp, cơ quan tư pháp) đã khá rõ các mô hình kinh tế như
tất cả các đạo luật đó không có luật nào là luật kinh tế, mà chỉ là càng tốt hơn. nói trên và đất nước hòa nhập khu vực, hội nhập quốc tế ngày
các luật về tổ chức bộ máy nhà nước, hình sự, dân sự, tổ chức các Song, như Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ rõ, “Hệ thống pháp luật càng sâu rộng nên cơ quan lập pháp có thể chỉ xây dựng luật
đoàn thể chính trị - xã hội. Việc điều hành nền kinh tế của đất còn có quy định mâu thuẫn, chồng chéo, chưa phù hợp với sự phát nguyên tắc, luật khung và cơ quan hành pháp cụ thể hóa bằng
nước chủ yếu bằng nghị quyết của Quốc hội, nghị định, quyết định triển kinh tế, xã hội, chậm được bổ sung, sửa đổi, thay thế... Cơ Nghị định hướng dẫn thi hành.
của Chính phủ và thông tư của các bộ, ngành. chế, chính sách, pháp luật chưa tạo dựng được môi trường thực Nghiên cứu tỉ mỉ, sâu sắc, khách quan định ra đường lối phát
[2]
Giai đoạn đầu của công cuộc Đổi mới (những năm 1986 - sự thuận lợi để thúc đẩy đổi mới sáng tạo...” . Vì vậy phải tiếp tục triển nền kinh tế của đất nước là một thành tựu vĩ đại của Đảng
2000): do chuyển đổi từ thể chế kinh tế kế hoạch hóa sang thể được đổi mới. ta. Và việc chuyển đổi tư duy lập pháp qua các giai đoạn để xây
chế kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế dựng luật pháp thích ứng với nền kinh tế chuyển đổi là một thành
thị trường có sự quản lý của Nhà nước (hay có sự điều tiết vĩ Dấu mốc mới về đổi mới mạnh mẽ tựu lớn lao của Quốc hội.
mô) nên việc xây dựng luật kinh tế lúc này gặp nhiều khó khăn, Vấn đề đáng quan tâm là, theo quy trình xây dựng luật hiện
thách thức. Chúng ta chưa có nhiều hiểu biết về nền kinh tế tư duy xây dựng pháp luật hành thì công việc pháp chế của Chính phủ (cơ quan hành pháp)
hàng hóa đa thành phần cũng như kiến thức kinh tế thị trường Bám sát chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, tại Kỳ họp thứ Tám, sẽ có sự thay đổi rất lớn về mặt thời gian. Hiện tại, hơn 95% số
nói chung. Mặt khác, do chưa làm luật kinh tế bao giờ, nên khi Quốc hội Khóa XV (có thể coi là bước sang giai đoạn thứ tư), công các dự án luật đều do Chính phủ trình và việc tổ chức hướng dẫn
bắt tay vào làm các luật này lại “đụng” vào những vấn đề rất tác xây dựng pháp luật được triển khai với định hướng, Luật chỉ thi hành luật là những nhiệm vụ của Chính phủ không thể thay đổi.
mới với nền kinh tế kế hoạch. Đó là các vấn đề, như đầu tư nước quy định những vấn đề có tính nguyên tắc, luật khung. Nếu Chính phủ trình dự án luật chi tiết, luật cụ thể thì có nghĩa là
ngoài, phát triển doanh nghiệp tư nhân, cạnh tranh giữa các Mới nghe, thì “tên tuổi” như là “trùng lặp” với tư duy ban đầu khi luật được thông qua, sẽ ít vấn đề phải hướng dẫn; nếu Chính
thành phần kinh tế, phá sản doanh nghiệp... vừa bước vào công cuộc đổi mới đất nước, song nội hàm thì khác phủ trình dự án luật khung, luật nguyên tắc thì có nghĩa là sẽ phải
Do vậy, hầu hết các luật về kinh tế ở giai đoạn này đều được hẳn. Nếu trước đây phải làm luật khung, luật nguyên tắc là vì khi hướng dẫn rất nhiều điều, khoản thuộc nội dung của luật sau khi
xây dựng theo dạng luật khung, luật nguyên tắc. Tại một cuộc hội ấy chúng ta chưa có nhiều hiểu biết về nền kinh tế sản xuất hàng luật được thông qua. Tức là, đầu tư thời gian, công sức nhiều cho
thảo của Ủy ban Kinh tế - Ngân sách Khóa X, Chủ tọa đã rút ra “5 hóa đa thành phần, càng chưa có nhiều kiến thức về nền kinh tế công đoạn soạn thảo luật chi tiết thì thời gian, công sức đầu tư
không” và 4 “mất” của loại luật này (“5 không” là không đồng bộ, thị trường nói chung, thì đến nay trải qua gần 40 năm Đổi mới, cho hướng dẫn thi hành sẽ giảm bớt nhiều.
không thống nhất, không minh bạch, không thực tế và không đủ chúng ta đã hiểu biết khá rõ ràng nền kinh tế thị trường nói chung Nhưng có một thực tế hiện nay là, các luật được thông qua là
rõ; “4 mất” là mất thời gian, mất chi phí, mất cơ hội và mất bạn và nắm vững nội hàm của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN những luật chi tiết, ít điều khoản phải hướng dẫn, mà cho đến Kỳ
hàng). Sau khi luật được thông qua, Chính phủ cũng mất rất nhiều của Việt Nam. Các nhà khoa học của Đảng ngay từ những năm họp thứ Tám, Quốc hội Khóa XV (tháng 10.2024), trong báo cáo
thời gian, công sức để nghiên cứu hướng dẫn thi hành. Trong đó đầu của thập niên 90 thế kỷ trước đã nghiên cứu và chỉ ra khá trước Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ nêu rõ, “vẫn còn tình trạng
phải chú ý đến từng nội dung của luật, hướng dẫn sao cho đúng rành mạch tính hai mặt (mặt ưu thế và mặt khuyết tật) của nền nợ đọng, chậm ban hành văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi
[3]
với quy định của luật và phù hợp với yêu cầu thực tế khách quan... kinh tế thị trường nói chung . hành luật, pháp lệnh”. Thực tế này đặt ra yêu cầu, Chính phủ sẽ
Giai đoạn thứ hai, sau nhiều năm, tiếp cận với nền kinh tế mới, Cụ thể, mặt ưu thế bao gồm: Tính mềm dẻo, tính tự điều chỉnh phải củng cố, tăng cường cơ quan pháp chế cả ở Văn phòng Chính
hòa nhập khu vực, hội nhập quốc tế sâu rộng, chúng ta khẳng định cao nên dễ thích nghi khi nền kinh tế có những biến cố, biến động; phủ (nơi chủ trì giúp Chính phủ thẩm định dự án luật) và cả ở các
được mô hình kinh tế của đất nước, đó là nền kinh tế thị trường tính năng động cao, luôn luôn có sự đổi mới kỹ thuật, công nghệ bộ, cơ quan ngang bộ (nơi chủ trì soạn thảo các dự án luật và giúp
định hướng XHCN và để khắc phục tình trạng “luật khung, luật ống” nhằm đổi mới, nâng cao chất lượng sản phẩm và chất lượng các Chính phủ khởi thảo văn bản hướng dẫn thi hành luật) sẽ phải
chậm đi vào cuộc sống, khó thi hành nên chúng ta chuyển sang dịch vụ; nhu cầu xã hội đa dạng do đó các loại hàng hóa, các loại mạnh hơn nữa, chất lượng hơn nữa, để đáp ứng yêu cầu mới về
xây dựng luật cụ thể, luật chi tiết. Là luật cụ thể, chi tiết nên thời dịch vụ cũng được đa dạng hóa và rất phong phú để đáp ứng các chuyển đổi tư duy xây dựng pháp luật. Trong điều kiện tổ chức lại
gian xây dựng mỗi luật khá dài và đã từng bước khắc phục hạn nhu cầu tiêu dùng muôn vẻ khác nhau của đời sống xã hội. Cùng bộ máy, giảm đầu mối, giảm biên chế của cơ quan hành chính nhà
chế, khiếm khuyết của luật khung, luật nguyên tắc. với đó là mức độ hoạt động hiệu quả cao hay thấp hay không có nước, thì đây là một thách thức lớn, song nhất thiết phải vượt qua.
Giai đoạn thứ ba, bắt đầu từ giữa nhiệm kỳ Khóa XI: Lúc này hiệu quả của từng doanh nghiệp được thể hiện rất rõ ràng (hiệu Tăng cường tính Đảng trong công tác lập pháp, tiếp tục đổi
Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24.5.2005 về quả thì trụ vững và phát triển; không hiệu quả thì lụn bại, thậm chí mới tư duy xây dựng pháp luật trong điều kiện nhận thức mới và
chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam bị phá sản). Người lao động buộc phải năng động, phải chủ động kế thừa kinh nghiệm của 8 khóa Quốc hội kể từ khi đất nước bắt
đến năm 2010, định hướng đến năm 2020. nâng cao trình độ mọi mặt, nâng cao kỹ năng nghề gồm cả kỹ đầu Đổi mới đến nay, chúng ta tin tưởng chắc chắn rằng, nhất định
Trong định hướng, Nghị quyết chỉ rõ: “Hoàn thiện pháp luật về năng cứng (chuyên môn, nghiệp vụ, kỹ thuật) và kỹ năng mềm Quốc hội sẽ làm tròn sứ mệnh, góp phần xứng đáng trong công
quy trình xây dựng, ban hành và công bố văn bản quy phạm pháp (phép đối nhân xử thế với đồng nghiệp, lãnh đạo, quản lý, khả năng cuộc xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam
luật thống nhất cho cả Trung ương và địa phương theo hướng Quốc sử dụng ngoại ngữ) và phải hết sức nghiêm túc trong lao động, của dân, do dân và vì dân trong kỷ nguyên mới.
hội ban hành luật, giảm dần việc Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban trong công việc nếu không muốn sớm bị đào thải.
hành pháp lệnh; Chính phủ ban hành văn bản hướng dẫn tổ chức thi Mặt khuyết tật gồm: Kinh tế thị trường chỉ chú ý đầy đủ đến lợi [1] Bài của GS. TS Tô Lâm, Tạp chí Cộng sản số 1.050 (11.2024).
hành luật; hạn chế dần thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm nhuận, lợi ích cá nhân, khá nhiều trường hợp gây thiệt hại lớn cho [2] Bài của GS. TS Tô Lâm, Tạp chí Cộng sản số 1.050 (11.2024).
pháp luật của chính quyền địa phương. Xác lập cơ chế bảo đảm luật xã hội, hủy hoại môi trường sinh thái; tính tự phát, cạnh tranh tự [3] Một số vấn đề lý luận và thực tiễn của quá trình chuyển sang nền
được thi hành ngay khi có hiệu lực”. nó không bảo đảm được tính hợp lý về cơ cấu sản phẩm dẫn đến kinh tế thị trường ở nước ta. Ban Tư tưởng Văn hóa Trung ương, Tập 1, Hà
Song, trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, có nhiều sản xuất thừa gây lãng phí nghiêm trọng, hoặc sản xuất thiếu gây Nội 1992, xem các trang 15-19.
vấn đề mới, không phải vấn đề nào cũng có thể luật hóa chi tiết, khủng hoảng tiêu dùng trong xã hội. Đồng thời, kinh tế thị trường [4] GS. TS. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, Tạp chí Cộng sản số 966
cụ thể được ngay, vì thế Quốc hội đã thực hiện đúng như tinh thần không bảo đảm được cơ cấu hợp lý của nền kinh tế, nói cách khác (5.2021) trang 8.

daibieunhandan.vn 7