Page 23 - An Ninh Biên Giới - Số Tết Dương Lịch

Số 1 - Chủ nhật 5/1/2025 23
Văn hóa - Văn nghệ

ĐộC Đáo

Lễ hội Gầu Tào

của dân tộc Mông

n NgỌC HUYỀN

Theo truyền thuyết dân gian kể lại, trước đây, những cặp vợ
chồng người Mông lấy nhau nhiều năm chưa sinh được con, thì
người chồng sẽ lên một quả đồi cầu xin thần đồi, thần núi phù
hộ gia đình sinh được con như ý muốn. Khi đã sinh được con
như ý, thì gia đình sẽ tổ chức Lễ hội Gầu Tào để tạ ơn các vị Bắt đầu thực hiện các nghi thức, 6 nam giới vừa múa, vừa thổi khèn quanh cây nêu.
thần. Nguồn gốc Lễ hội Gầu Tào của người Mông bắt đầu từ đó. ẢNH: NGUYễN HUYỀN

rước đây, việc tổ chức lễ hội do một
gia đình đứng ra, cùng với sự giúp
Tđỡ của anh em, họ hàng và các già
làng, trưởng bản. Sau này, lễ hội được
nhân rộng, tổ chức thường xuyên và trở
thành lễ hội của cộng đồng, bản làng. Bởi
vậy, Gầu Tào là một lễ hội tiêu biểu nhất
của người Mông, ngoài việc cầu con,
người Mông cúng tạ trời đất, thần linh phù
hộ ban cho gia đình sức khỏe, thịnh
vượng, cầu phúc, cầu lộc, ban cho những
người dân trong bản Mông một năm mới
mùa màng bội thu, gia súc, gia cầm đầy
chuồng.
Trong cộng đồng người Mông ở tỉnh
Lai Châu, Lễ hội Gầu Tào (xưa kia là lễ cầu
tự) được tổ chức vào dịp Tết Nguyên đán
cổ truyền dân tộc hàng năm (thường là từ
ngày mùng 3 – 15 Tết Nguyên đán) tại các
bản, làng người Mông cư trú trên toàn tỉnh.
Địa điểm được chọn thường là những bãi
đất bằng phẳng trên các ngọn đồi, núi thấp
và là nơi linh thiêng của vùng. Trung tâm
của Lễ hội Gầu Tào là cây nêu, theo phong
tục truyền thống ở nhiều địa phương, bản
làng của người Mông tỉnh Lai Châu nói
riêng và cả nước nói chung thì cây nêu
được chọn từ cây tre mai, gọi theo tiếng
Mông là sung lùng trử, vốn là từ gốc Hán,
có nghĩa là cây long thượng (rồng ở trên)
gồm có 2 cây tre mai (ndix nxêz): Một cây
to (được gọi là dì pang) và một cây nhỏ Các đôi nam nữ ngồi quanh chiếc bàn gỗ và hát các bài hát như hát cầu con, hát cầu khỏi bệnh. ẢNH: NGỌC HUYỀN
(được gọi là dì chê). Cây tre được chọn
làm cây nêu phải là cây thẳng đứng, gióng gỗ và hát các bài hát như hát cầu con, hát khỏi bệnh, người nghèo làm ra nhiều của, cô gái..., để sẵn sàng bước vào một năm
đều, vỏ xanh bóng, ngọn cây vươn về phía cầu khỏi bệnh. Tiếp đó, thực hiện nghi thức người đơn thân có vợ, có chồng. Người mới làm ăn, làm gặp nhiều may mắn hơn
mặt trời mọc. Cây tre mai được tỉa bỏ các hát lý mở màn, 8 người đi thành một hàng hiếm muộn sẽ có con. Hẹn ngày sang năm trong cuộc sống, công tác, lao động sản
cành lá ở thân để trơ ra thân tre với các dọc theo đường tròn vòng quanh gốc nêu sẽ có lễ hội, vui hơn, to hơn"... xuất...
gióng đều, xanh bóng, tượng trưng cho (ông chủ lễ đi đầu). Họ đi vòng quanh gốc Kết thúc bài hát lý mở màn. Ở vòng Phó Giám đốc Bảo tàng tỉnh Lai Châu
mình rồng. Ngọn cây để nguyên cành lá nêu 3 vòng xuôi (theo hướng từ Đông sang ngoài, có 2 đôi trai gái giã bánh giầy, vòng Nguyễn Trọng Hiến, Ban chỉ đạo tái hiện
tượng trưng cho bờm rồng. Tây), rồi lại 2 vòng ngược (theo hướng từ trong xung quanh cây nêu là 6 chàng trai Lễ hội Gầu Tào cho biết, Lễ hội Gầu Tào là
Trên ngọn cây nêu, người ta treo hai Tây sang Đông). vừa nhảy, vừa thổi khèn theo vòng tròn dịp để nhân dân các dân tộc, trong đó có
dải vải. Vải treo trên cây nêu gồm một dải Ông Mùa A Mang, xã Tà Mung, huyện quanh gốc nêu. Khi bánh giầy đã được giã dân tộc Mông cùng giao lưu văn hóa, tăng
vải lanh nhuộm chàm thẫm (rộng 20cm, dài Than Uyên, tỉnh Lai Châu, chủ hội tiến về xong, cũng vừa lúc vòng khèn kết thúc. thêm sự hiểu biết, đồng thời là sợi dây liên
từ 1 đến 3 sải), một miếng vải đỏ (rộng phía cây nêu. Ông Mang lễ thắp nén Bánh giầy được đặt lên mâm cúng và chủ kết giữa cộng đồng các dân tộc. Qua đó,
20cm, dài 20 – 40cm). Ngoài ra, trên cây hương, đốt vài tờ tiền mã ở gốc tre rồi khấn lễ vào khấn cúng tạ trời đất, thần linh phù góp phần xây dựng đời sống văn hóa tinh
còn được treo thêm một quả bầu khô và khai hội Gầu Tào trước bàn đặt lễ vật: "Hôm hộ ban cho gia đình sức khỏe, thịnh thần vui tươi, lành mạnh, phát huy sức
một túi vải đựng hạt giống. Mảnh vải lanh nay ngày tốt, tháng lành, ngày khai hội Gầu vượng, cầu phúc, cầu lộc ban cho những mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc.
treo ở cây nêu trong lễ hội trở thành biểu Tào của người Mông, đã đến giờ lành, người dân trong bản Mông một năm mới Thông qua chương trình tái hiện, trình diễn
tượng với nhiều tầng ý nghĩa. Trước hết, chúng tôi xin cầu mong các thần linh bốn mùa màng bội thu, gia súc, gia cầm đầy lần này đã cụ thể hóa các mục tiêu, nhiệm
đó là dấu hiệu “mời ma nhà” (tổ tiên) về dự phương hội tụ về đây phù hộ cho chúng tôi chuồng. Nghi lễ kết thúc, chủ hội Mùa A vụ về bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa
hội cùng vui với con cháu. Theo quan có thật nhiều sức khỏe, cây trái được nhiều, Mang mời những người tham dự cùng bà truyền thống tốt đẹp của các dân tộc gắn
niệm, mặt trời được biểu tượng bằng vòng con cháu lớn nhanh, sức khỏe như trâu, con tham gia phần hội với các trò chơi với phát triển du lịch giai đoạn 2021- 2025,
tròn đỏ, mảnh vải đỏ... Đây cũng là biểu các cụ sống lâu trăm tuổi, không bệnh tật truyền thống. định hướng đến năm 2030. Qua đó, góp
tượng của mặt trời, phản ánh tục thờ mặt ốm đau. Chăn nuôi trâu bò đầy núi, lợn gà Hưởng ứng lời mời của ông Mùa A phần vào việc tuyên truyền gìn giữ, phát
trời của cư dân nông nghiệp xưa kia. đầy chuồng, như bầu, như bí. Cán bộ và Mang, bà con tích cực tham gia các trò huy truyền thống văn hóa tốt đẹp, đặc sắc
Bắt đầu thực hiện các nghi thức, 6 nam nhân dân xây dựng đoàn kết, cùng phát chơi và thi đấu tài năng như: thi đánh tù lu, của dân tộc Mông gắn với phát triển du lịch,
giới vừa múa, vừa thổi khèn quanh cây triển. Cầu mong các vị thần linh phù hộ cho thi đẩy gậy, ném pao, rồng ấp trứng, thi hát đáp ứng và nâng cao nhu cầu vui chơi, giải
nêu. Cùng lúc đó là màn hát hội Gầu Tào mọi người được khỏe mạnh, làm được đối các làn điệu dân ca giao duyên, hay các trí cho cộng đồng các dân tộc trên địa bàn
của các đôi nam nữ ngồi quanh chiếc bàn nhiều tiền của, lúa, gạo, người ốm được điệu múa khèn từng làm siêu lòng biết bao tỉnh Lai Châu. n