Page 7 - An Ninh Biên Giới _ Số Tết Âm Lịch

Số 3 - Chủ nhật 19/1/2025 7

asEaN đoàn kết, củng cố vai trò trung tâm

và lập trường chung về Biển Đông

n Phó Giáo sư, Tiến sĩ NguyễN CHu Hồi
Đại gia đình ASEAN gồm 10 quốc gia thành viên thì có 9 quốc
gia ven biển và quốc đảo, một quốc gia (CHDCND Lào) không
có biển, nhưng nằm trên lưu vực sông Mekong - một vùng
nước quốc tế xuyên biên giới (từ nguồn ra biển). Vì thế, có
thể nói, biển là yếu tố vượt trội của ASEAN với tổng chiều dài
bờ biển khoảng 173.000km và một vùng biển rộng, bao gồm
các vùng biển trong Biển Đông thuộc Việt Nam, Philippines,
Malaysia, Indonesia, Brunei, Thái Lan, Campuchia, Singapore.
Vì thế, ASEAN có các quyền và lợi ích trực tiếp trong khu vực
biển này, bao gồm các quyền tự do hàng hải và hàng không
qua Biển Đông. Đặc biệt, ASEAN và Biển Đông là không gian
địa chiến lược (địa chính trị, địa kinh tế, địa văn hóa) quan
trọng đối với khu vực và thế giới, chứa đựng các lợi ích đan
xen không chỉ đối với các quốc gia và vùng lãnh thổ trong khu
vực, mà còn đối với phần còn lại của thế giới. Ngoài ra, Biển
Đông còn là nơi tích tụ các lợi ích “trời cho” đối với các
nguồn tài nguyên và giá trị môi trường - sinh thái biển, có Ủy viên Bộ Chính trị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và lãnh đạo các nước
tuyến hàng hải, hàng không nhộn nhịp nhất thế giới đi qua. tham dự Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 44 và 45, ngày 11/10/2024. ẢNH: TTXVN

ASEAN gắn với lợi ích ở Biển Đông đối mặt với những thách thức an ninh phi
truyền thống như: cướp biển, thiên tai, ô
Khu vực Biển Đông - ASEAN còn là nhiễm môi trường, suy giảm đa dạng sinh
trung tâm đa dạng sinh học biển toàn cầu học, biến đổi khí hậu... Những thách thức nói
với gần 30% diện tích rạn san hô và khoảng trên, nếu không có cách giải quyết thoả
35% diện tích rừng ngập mặn toàn thế giới đáng, thiếu thiện chí chính trị và không kiểm
phân bố ở đây. Hơn 600 triệu dân sống trong soát được bất đồng về những vấn đề trên
khu vực ASEAN và gần 50% số dân nghèo biển thì sẽ ảnh hưởng đến hòa bình, ổn định
khó có sinh kế phụ thuộc vào nguồn tài và thịnh vượng của các quốc gia trong khu
nguyên đại dương, biển và vùng bờ. Tam vực và trên thế giới. Trong bối cảnh đó,
giác san hô toàn cầu mà trung tâm là vùng ASEAN đã nổi lên với vai trò trung tâm trong
biển Indonesia và Philippines mở rộng vào cấu trúc khu vực Biển Đông, dẫn dắt “lối
Biển Đông và hình thành một “Tiểu tam giác chơi” và lôi cuốn các quốc gia trong và ngoài
san hô Biển Đông” với trung tâm là vùng khu vực vào các cơ chế, diễn đàn do
biển huyện đảo Trường Sa thuộc tỉnh Khánh ASEAN lập ra và giữ vai trò trụ đỡ.
Hòa và đỉnh tiểu tam giác về phía Tây là Vai trò trung tâm của ASEAN được vận
vùng biển ven bờ Khánh Hòa, đỉnh phía hành thông qua các cơ chế hợp tác, các
Đông Nam là Brunei và phía Đông Bắc là diễn đàn đa phương do ASEAN sáng lập, Biển Việt Nam có vị trí địa kinh tế, chính trị đặc biệt quan trọng và là nhân tố không
đảo Luzon (Philippines). lãnh đạo và có “đặc quyền” đăng cai, thiết thể thiếu trong chiến lược phát triển của các nước xung quanh Biển Đông. Trong
ảnh: Tàu thuyền tại vũng neo thôn Đông, xã An Hải, huyện đảo Lý Sơn, tỉnh Quảng
Bồn trũng nước sâu hình “lưỡi bò” có lập các chương trình nghị sự, điều hành các Ngãi. ẢNH: QUANG DUY
hướng cấu trúc Đông Bắc - Tây Nam, chiếm quá trình thảo luận. Năm cơ chế, diễn đàn
khoảng 50% diện tích đáy Biển Đông, thực tiêu biểu nhất thể hiện cho vai trò trung tâm
năm cũng cho thấy vai trò trung tâm của đồng trên biển bằng biện pháp hòa bình,
chất là một “kho báu” của khu vực biển này. của ASEAN trong cấu trúc Biển Đông và khu
ASEAN trong cấu trúc khu vực, dù các kết không dùng vũ lực và đe dọa sử dụng vũ
Ở đây có thể bắt gặp các loại tài nguyên vực là ASEAN+1, ASEAN+3, Hội nghị
quả chưa được như mong muốn, ngay cả lực; tôn trọng luật pháp quốc tế, trong đó có
khoáng sản biển sâu, đất hiếm, băng cháy, thượng đỉnh Đông Á (EAS), Hội nghị Bộ
việc hợp tác về các vấn đề ít nhạy cảm trong Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UN-
photphorit, dầu khí, các loài hải sản ưa sống trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng
Biển Đông quy định tại Điều 1-4 của văn bản CLOS) năm 1982. ASEAN cũng cụ thể hóa
môi trường đại dương... Chính vì thế, Biển (ADMM+) và Diễn đàn khu vực ASEAN DOC lại vẫn “rất nhạy cảm”... Mặc dù vậy, vai trò trung tâm của khối trên năm khía
Đông đã trở thành địa bàn cạnh tranh ảnh (ARF). Các diễn đàn này trải rộng ở nhiều ASEAN vẫn tiếp tục chủ động cùng Trung cạnh: Một là, vai trò trung tâm của một
hưởng truyền thống của các nước, đặc biệt tầng nấc trong toàn khu vực và trong nhiều Quốc xây dựng Bộ quy tắc ứng xử của các ASEAN độc lập, tự cường; hai là, vai trò
là các cường quyền chính trị nước lớn trong lĩnh vực khác nhau, như: kinh tế, quốc bên ở Biển Đông (COC) với cấp độ ràng trung tâm trước các vấn đề nóng ở khu vực;
lịch sử và nay là Mỹ và Trung Quốc, đồng phòng, an ninh... và hoạt động theo nguyên buộc pháp lý cao hơn. Quá trình xây dựng ba là, vai trò trung tâm trong quan hệ với các
thời, cũng đang phải đối mặt với các thách tắc “mở” hướng ra bên ngoài (ASEAN+n). không đơn giản và nhanh chóng, nhưng các nước lớn, các đối tác và các bên đối thoại
thức ngày càng gia tăng đối với an ninh môi Với cơ chế mở và các nỗ lực rút ngắn khác nước thành viên ASEAN, trong đó có Việt khác; bốn là, vai trò trung tâm trong cấu trúc
trường biển, cũng như an toàn, an ninh và tự biệt giữa các nước nội khối và giữa khối với Nam vẫn kiên trì, kiên định cùng Trung Quốc khu vực thông qua chủ động hợp tác giữa
do hàng hải, hàng không. Đặc biệt, Biển các nước đối thoại của ASEAN, nên các đẩy nhanh tiến độ và tìm kiếm sự đồng các bên; năm là, vai trò trung tâm trong
Đông gắn với vùng biển ASEAN còn là “nút nước lớn đều ủng hộ ASEAN giữ vai trò thuận cao nhất giữa các bên. tham gia, xử lý những vấn đề, thách thức
giao” kết nối Ấn Độ Dương và Thái Bình trung tâm trong cấu trúc khu vực và tại mang tính toàn cầu.
Dương trong Sáng kiến chiến lược của Mỹ: ASEAN+n, cũng như các diễn đàn khác Củng cố vai trò trung tâm và lập trường Cuối cùng, về đại thể, dù còn nhiều
“Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương mở và tự trong khu vực. chung của ASEAN về Biển Đông thách thức, song vai trò trung tâm của
do” và Sáng kiến chiến lược của Trung Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển ASEAN cần tiếp tục được củng cố trong thời
Quốc: “Vành đai - Con đường” cùng với Đông (DOC) là một văn kiện được các nước Sự cạnh tranh ngày càng gay gắt giữa gian tới. Lưu ý rằng, củng cố vai trò trung
ASEAN và Trung Quốc ký kết ngày Mỹ và Trung Quốc nói chung và ở khu vực
“Con đường tơ lụa trên biển thế kỷ 21 của tâm của ASEAN không chỉ đem lại lợi ích
4/11/2002, tại Phnom Penh, Campuchia Biển Đông nói riêng, thì vai trò trung tâm của
Trung Quốc” cắt qua khu vực biển này.
nhân dịp Hội nghị thượng đỉnh ASEAN lần ASEAN trong cấu trúc khu vực lại càng phải cho khối, mà còn đối với các quốc gia thành
Vai trò trung tâm của ASEAN thứ 8. Đây là văn kiện chính trị đầu tiên mà được củng cố để tránh đẩy các nước viên, trong đó có Việt Nam. Việc các quốc
về vấn đề Biển Đông ASEAN và Trung Quốc đạt được có liên ASEAN vào vòng xoáy cạnh tranh quyền gia thành viên tích cực ủng hộ vai trò trung
quan đến và là bước đột phá trong quan hệ lực của các cường quyền chính trị. Muốn tâm của ASEAN là biện pháp hiệu quả để
Các tranh chấp chủ quyền biển, đảo ASEAN - Trung Quốc về vấn đề Biển Đông. vậy, ASEAN phải thực sự đoàn kết, kiên trì bảo vệ lợi ích của chính mình. Với sự ra đời
cũng có chiều hướng “leo thang” khó lường Việc ký văn kiện này là kết quả nỗ lực của giảm khác biệt, tăng đồng thuận trong các của Hiến chương ASEAN, “vai trò trung tâm”
ở Biển Đông, làm gia tăng căng thẳng, ảnh các nước ASEAN, nhất là 4 nước: Việt Nam, vấn đề về Biển Đông, đặc biệt phải giữ vững đã được pháp điển hóa, vừa trở thành mục
hưởng đến lợi ích nhiều mặt của các quốc Philippines, Malaysia, Brunei trong việc duy lập trường của khối về vấn đề Biển Đông. tiêu, vừa trở thành nguyên tắc định hướng
gia trong và ngoài khu vực. Bên cạnh các trì hòa bình và ổn định ở Biển Đông. Đặc Đó là tôn trọng quyền tự do hàng hải, hàng cho mọi hoạt động của ASEAN trong thời
nguy cơ, khu vực biển này hàng ngày phải biệt, việc ký và thực hiện DOC trong hơn 20 không trên Biển Đông; giải quyết các bất gian tới. n