Page 85 - Báo Quảng Ninh - Số Tết Âm Lịch

Miền Soóng Cọ
Miền Soóng Cọ

u CẤN ĐÌNH LOAN

Quanh dãy núi Thông Châu, có tộc người Sán Chỉ sinh sống ở đây từ lâu đời.
Họ dựng nhà trên lưng núi, dưới thung lũng, bên dòng suối. Những ngôi nhà
nhỏ, tường đất, mái lợp ngói địa phương đã bao đời dầu dãi nắng mưa... Dưới
những nếp nhà ấy hàng trăm năm nay vẫn vang lên những câu Soóng cọ,
Bên suối. một loại hình dân ca đã được thực hành và gìn giữ suốt nhiều thế hệ, là món
ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống văn hóa của người Sán Chỉ.
ãy Thông Châu cao vời vợi, nằm sâu
trong đất liền nên người Sán Chỉ xưa
không hề biết biển. Vì thế trong câu từ
của Soóng cọ không có nói đến sóng
Dvỗ, không có nói đến những con thuyền
căng buồm ra khơi, mà chỉ nói đến mây bay đỉnh núi, thác
nước tuôn trào, cánh chim bay và đại ngàn gió thổi. Họ
sống lầm lụi bên nhau, nương tựa vào nhau trong khoảng
trời tự do của thiên nhiên hoang dã.
Đã rất lâu rồi, họ về đây, từ Húc Động (Bình Liêu) đến
Đại Dực (Tiên Yên). Địa giới hành chính với họ chỉ mang
tính ước lệ bởi họ cùng chung dòng tộc, cùng chung tổ
tiên, cùng chung phong tục tập quán. Hằng ngày đàn ông
lên rừng săn bắn, đàn bà ruộng vườn, chăn nuôi... Lao
động vất vả, cuộc sống nghèo khó nhưng người Sán Chỉ
vẫn hồn nhiên yêu đời. Họ trao gửi tình cảm qua những
câu hát ngân nga mang âm hưởng của núi rừng, vừa mộc
mạc, vừa giản dị nhưng cũng rất thầm kín như cách nói,
cách nghĩ thường ngày. Câu hát được hát lên, bay từ ngọn
núi này sang ngọn núi khác để gửi lời đến người mà mình
hằng yêu thương. Không biết, nghìn năm xưa, người Sán
Chỉ phải trải qua thăng trầm nào mà đã ảnh hưởng rất sâu
đậm đến làn điệu Soóng cọ truyền lại ngày nay. Giai điệu
chậm chạp, kể lể, rền rĩ, như tiếng suối, như tiếng chim
thảng thốt cuối chiều. Tâm tình được ví von với mây bay,
gió thổi với cuốc cày, với con đường, với ruộng nương.
Nghe man mác buồn, cái buồn của tình yêu đôi lứa hẹn Lễ hội Mùa vàng miền Soóng cọ năm 2024.
nhau và chờ nhau mãi vẫn chưa thành đôi. Cũng có khi là
lời trách cứ ở tự lòng mình.
Ngàn mây bay mãi, bầu trời yên ả Vượt dốc, đến bản làng của tộc người Sán Chỉ
Dòng thác chảy mãi, thác không rung sương giăng lưng núi. Tiếng suối chảy róc rách, tiếng
Nước non ngàn dặm, nước vơi, nước đầy cối nước giã gạo thậm thình, tiếng chim hót sau cành
Con dao sắc bén, đâu chặt nổi đám mây lá hoà trộn vào nhau, âm thanh được cộng hưởng
Soóng cọ có đời sống riêng. Mỗi dịp lễ, tết người Sán vang xa. Con gái Sán Chỉ mặt đẹp như trăng rằm.
Chỉ lại quây quần bên nhau, uống rượu cho đến say mềm Chiếc khăn đội ngay ngắn trên đầu, nếp váy nhún
mừng năm mới, mừng mùa màng bội thu, mừng bản làng nhẩy theo nhịp bước chân vào hội slam nhịt hụi -
bình yên, mừng hạnh phúc đôi lứa... Những dịp đó, họ hát ngày hội tháng ba hằng năm. Con trai Sán Chỉ vạm
say sưa, hát để thổ lộ tình cảm của mình. Trong những vỡ, theo dấu chân thú trong rừng săn bắn, chặt cây
câu hát đó có ý tứ của tình yêu nam nữ. Vì thế, hát Soóng dựng nhà, vỡ đất làm ruộng bậc thang trồng lúa. Trai
cọ là hát giao duyên... bản này, thường thầm yêu con gái bản khác. Ngày Người Sán Chỉ trao gửi tình cảm qua những câu hát
Nghe hát Soóng cọ nhiều thì mới thấm, thấm sự lãng hội là dịp tốt để gặp gỡ, hẹn hò. Nếu như người Kinh Soóng cọ mang âm hưởng của núi rừng, vừa mộc
mạng sâu sắc nhưng cũng rất ngây ngô. Họ hát rằng: có câu “trai tài gái sắc” thì người Sán Chỉ lại là “trai mạc, vừa giản dị nhưng cũng rất thầm kín như cách
Một đời cá chép bơi trên mặt nước tài, gái sắc cũng tài”. Con gái Sán Chỉ biết công việc nói, cách nghĩ thường ngày.
Mặt trời chưa mọc không dám chào anh... gia đình và đồng áng, biết đá bóng, đánh quay, biết
Cứ thế họ đưa đẩy để biểu đạt sự mong muốn cuối tất cả những môn thể thao cùng với con trai thi đấu.
cùng là đến với tình yêu. Xong việc mùa màng, lại hẹn nhau, tìm nhau như
Ngày xưa là thế, ngày nay thì Soóng cọ vẫn được người trong câu hát luôn thể hiện tâm tình. Mượn Soóng
Sán Chỉ giữ gìn. Từ ca từ đến diễn xướng. Khi đối đáp, họ cọ để làm quen, mượn Soóng cọ để kết giao bạn bè,
chia nữ một bên, nam một bên. Nữ hát trước, nam đối lại mượn Soóng cọ để nói hộ lòng mình, mượn Soóng cọ
sau. Có thể là câu có sẵn, có thể là tuỳ hứng, ứng đối tại để thổ lộ tình cảm với nhau.
chỗ. Hát cho đến khi nào hai bên hoà hợp, cùng vui. Ban đầu vụng trộm yêu thương, rồi thành vợ thành
Con trai, con gái Sán Chỉ hẹn hò nhau, bắt đầu cũng chồng cũng chính là bắt nguồn từ câu hát, câu hát như
bằng từ ý tứ câu hát. Chọn đêm trăng sáng, hẹn nhau lên sợi chỉ hồng se duyên thắm cho từng lứa đôi. Mỗi mùa
đồi tình, trên dãy Thông Châu để gửi gắm nỗi niềm khao xuân về, khi cánh hoa đào bừng nở, ta đến với Húc
khát yêu thương. Một năm, có một ngày như thế. Một ngày Động, đến với Đại Dực, đến với bản của tộc người Sán
của mối tình đầu vẫn còn dang dở. Một ngày của Soóng Chỉ, ta thấy miền Soóng cọ toả nắng, chợt con tim ta
cọ thấm đẫm sương khuya... rạo rực trong lòng.
Ngày đầu năm, mong mưa thuận gió hoà, mong
mùa màng bội thu, người Sán Chỉ sắp mâm lễ cúng.
Cúng thiên thần, thổ địa ban cho may mắn, cho an Thăm lúa.
lòng người. Lễ cúng ấy là cúng cầu mùa.
Nhằm bảo tồn, phát huy giá trị văn hoá đậm đà
bản sắc dân tộc của người Sán Chỉ, chúng ta đã xây
dựng một nền giáo dục cộng đồng. Nâng cao ý thức
giữ gìn và khơi gợi niềm đam mê với những làn điệu
dân ca, với những lễ nghi truyền thống trong xây dựng
đời sống văn hoá phong phú và đa dạng. Đặc biệt,
ngày 10/11 vừa qua, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch
đã ban hành Quyết định số 3421/QĐ-BVHTTDL công
nhận Nghệ thuật trình diễn dân gian hát Soóng cọ của
người Sán Chỉ tỉnh Quảng Ninh là di sản văn hóa phi
vật thể quốc gia. Từ đây, góp phần quan trọng đẩy
mạnh công tác bảo tồn, gìn giữ, phát huy giá trị của
loại hình hát Soóng cọ trong phát triển văn hóa, kinh
Các cô gái Sán Chỉ đá bóng. tế, xã hội của địa phươngn Du xuân.

Quảng Ninh 83
Xuân Ất Tỵ 2025