Page 18 - Báo Phú Yên - Số Tết Âm Lịch

PHÚ YÊN - ĐẤT VÀ NGƯỜI

ón mùa xuân mới Ất Tỵ thủ của các trọng thần phá ngang nên
2025, trong bối cảnh cả ý nguyện không thành. 30 bản điều
nước đang chuyển mình trần của Nguyễn Trường Tộ cũng
Đmạnh mẽ để bước vào kỷ chìm vào quên lãng.
nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình Tháng 11/1870, Nguyễn Trường
của dân tộc, tìm trong chính sử, bồi Tộ gửi thư lên triều đình xin được vào
hồi nhớ lại một vị quan triều Nguyễn Nam tổ chức đánh úp quân Pháp để
có nhiều ý tưởng cải cách, canh tân thu hồi Nam Kỳ lục tỉnh, nhưng vua
đất nước, đó là Nguyễn Trường Tộ. Tự Đức dùng dằng không quyết. Ông
Và thật vinh dự, một lần qua Phú Yên buồn chán về lại quê nhà và đột ngột
trong nước non ngàn dặm, ông đã để từ trần ngày 22/11/1871, khi mới 41
lại một bài thơ trác tuyệt giữa núi sông! tuổi! Di nguyện của ông khắc hai câu
thơ người xưa trên mộ:
TRẢI LÒNG CÙNG ĐẤT NƯỚC Nhất thất túc thành thiên cổ hận
Ông chưa bao giờ là trạng nguyên, Cố đầu hồi thị bách niên cơ
nhưng thuở nhỏ học hành quá giỏi, (Một kiếp sa chân muôn kiếp hận
được các thầy đồ xứ Nghệ “phong Ngoảnh đầu cơ nghiệp ấy trăm năm)
tặng” để bày tỏ lòng yêu mến một Nguyễn Trường Tộ để lại cho đời
danh sĩ xuất chúng của quê hương nhiều tác phẩm nặng lòng với đất nước.
như câu thơ của thi thánh Đỗ Phủ: Như GS Nguyễn Huệ Chi đúc kết: “… Đồ họa: TRẦN QUỚI
Độc phá vạn trung thư/ Hành quá vạn Đóng góp cho văn học Việt, ông để
lý lộ (Đọc nát vạn cuốn sách/ Đi nát lại nhiều tác phẩm mang phong cách khắc vào Tuyên đỉnh - một trong hưng đất nước Nguyễn Trường Tộ
vạn dặm đường). “chính luận - trữ tình”, sắc bén, khúc cửu đỉnh được đặt trong Thế Miếu - như một sức mạnh nội sinh tinh thần,
Nguyễn Trường Tộ (1830-1871) chiết trong phân tích theo tư duy luận Đại nội Huế, là một trong chín ngọn tiếp sức hiện tại tiến về tương lai.
ghi dấu ấn trong lịch sử Việt Nam thế lý, vừa thấm đậm cảm hứng trữ tình của núi thiêng của đất nước), trong lòng Thạch Bi Sơn ngẫu thành
kỷ XIX với 30 bản điều trần dâng lên tác giả (phơi trải hết lòng mình)”. Nguyễn Trường Tộ nặng trĩu nỗi u Phong bất năng dao vũ bất thôi,
vua Tự Đức và triều đình Huế đề xuất Trong di cảo thơ để lại, thơ hoài giữa núi non hùng vĩ, soi bóng Bi truyền vạn cổ tự thôi ngôi.
canh tân đất nước về chính trị, nội Nguyễn Trường Tộ mang phong cách xuống Vũng Rô muôn trùng sóng vỗ. Cô viên như tước bài sơn đỉnh,
chính, tài chính, kinh tế, võ bị (quốc trữ tình, khoáng đạt, hình thành hai Năm 2010, người viết bài này được Trác lập vô song trấn thủy ôi.
phòng), học thuật, ngoại giao và cải nhánh “ngôn chí tự tình” (thể hiện chí ban biên soạn phân công tuyển chọn Tưởng thị bổ thiên tằng luyện quá,
cách về văn hóa, bảo tồn di tích lịch sử. khí của mình) và “tức cảnh sinh tình”. các tác phẩm đặc sắc trước năm 1945 Phi quan điền hải bị khu lai.
Ông từng được vua Tự Đức tiếp đã trân trọng chọn bài thơ này vào sách Nhược di chích trước thành song trước,
kiến ở nhà Tả Vu trong Tử Cấm Thành CẢM NHẬN MỘT PHÚ YÊN Văn học Phú Yên 400 năm (1611-2011). Địa tác bàn xan, hải tác bôi!
(Đại nội Huế) ngày 17/8/1866 và được HÙNG VĨ Trước thềm xuân mới 2025, nối Nguyễn Văn Dũng tạm dịch:
nhà vua đích thân giao một số nhiệm Trong những bài thơ “tức cảnh sinh tiếp những mùa xuân đất nước đang Trên núi Đá Bia tình cờ thành thơ
vụ theo dõi ý đồ của thực dân Pháp. tình” có tuyệt tác Thạch Bi Sơn ngẫu chuyển động những bước đi mạnh mẽ Gió chẳng thể rung, mưa chẳng rơi
Ông còn là một kiến trúc sư lỗi lạc thành (Trên núi Đá Bia tình cờ thành tiến vào kỷ nguyên vươn mình của dân Bia truyền vạn cổ vẫn cao vời
trực tiếp thiết kế và chỉ đạo thi công thơ), được sáng tác trong những năm tộc, xin được thành kính đề cập một Mình tròn như gọt bày trên núi
tu viện dòng Thánh Phaolô năm 1864 1866-1868, trên bước đường xuôi bài thơ tuyệt tác của nhà cải cách chấn Sừng sững vô song trấn biển khơi
(ngày nay tọa lạc tại số 4 Tôn Đức ngược từ Gia Định ra kinh đô Nghĩ trước vá trời từng đúc luyện
Thắng, quận 1, TP Hồ Chí Minh), một Huế, dừng chân ở Không ngừng lấp biển đến bờ phơi
công trình kiến trúc độc đáo đậm dấu dịch trạm Phú Hòa Đất hóa bàn ăn, biển thành chén rượu! Ngọn đơn nếu biến thành đôi ngọn
ấn châu Âu còn lưu giữ đến ngày nay. trên đỉnh đèo Cả. Đất hóa bàn ăn, biển rượu rồi!
Nguyễn Trường Tộ còn giúp Tổng Trước cảnh Một khí phách hiên ngang “ngẫu thành” Đất hóa bàn ăn, biển thành chén
đốc Nghệ An Hoàng Tá Viêm đào quan diễm trước giang sơn cẩm tú của một nhà cải rượu! Một khí phách hiên ngang “ngẫu
kênh Sát ở Hưng Nguyên Nghệ An, lệ, sơn thủy cách, canh tân đất nước có tư duy đổi mới thành” trước giang sơn cẩm tú của một
phát huy hiệu quả lâu bền cho nền hữu tình: Đá Bia đến hành động quyết liệt. Tự hào thay nhà cải cách, canh tân đất nước có tư
canh nông. Ông ấp ủ mở Trường Kỹ - Vũng Rô - đèo quê hương Phú Yên trong lòng danh sĩ! duy đổi mới đến hành động quyết liệt.
nghệ ở kinh đô Huế, được vua Tự Cả (được vua Tự hào thay quê hương Phú Yên trong
Đức đồng ý nhưng nhiều ý kiến bảo Minh Mạng chọn lòng danh sĩ! 

Phú Yên ở miền duyên hải Nam Trung Bộ, kết nối hai đầu đất nước, là nơi dừng nghỉ của nhiều vua, quan,
danh sĩ ngày trước mỗi khi đi công cán từ triều đình Huế vào Nam. Trước phong cảnh núi sông hùng vĩ,
hữu tình, không ít người đã cảm tác đề thơ, trở thành trác tuyệt trong kho tàng văn học sử Việt Nam.

Địa tác bàn xan,

hải tác bôi!

 BA ĐÀ RẰNG

Núi Đá Bia (TX Đông Hòa)
nhìn từ xa.
Ảnh: HUỲNH LÊ VIỄN DUY
16