Page 53 - Báo Phú Thọ

2025
2025
Xuân Ất tỵ

những danh nhân tuổi Rắn

Nữ trung hào kiệt
Quê hương của Bà Triệu ở vùng núi Quan Yên, Theo
quận Cửu Chân (nay là xã Định Tiến, Yên quan niệm tín
Định, Thanh Hóa). Là nữ nhi song Bà Triệu lại ngưỡng, người tuổi Rắn
có tính tình mạnh mẽ và ham thích võ nghệ, (sinh năm Tỵ) thường linh
sớm nuôi chí đánh đuổi giặc Ngô giành lại độc
lập dân tộc. Năm 248, Triệu Thị Trinh cùng động, tinh khôn, tài giỏi và thành
anh là Triệu Quốc Đạt dựng cờ khởi nghĩa. đạt. Trong số các danh nhân góp
Nghĩa quân đã đánh chiếm được quận lỵ Tư phần làm rạng rỡ nền văn hiến
Phố - một căn cứ quân sự lớn của quân Đông
Ngô bên hữu ngạn sông Mã rồi thừa thắng Việt Nam, có nhiều người
chuyển xuống hoạt động ở vùng đồng bằng của sinh năm Tỵ.
sông này. Không may, đúng lúc đó, Triệu Quốc
Đạt lâm bệnh qua đời. Triệu Thị Trinh dũng
mãnh xông pha trận mạc nên được tôn làm
tướng. Khi ra trận thường cưỡi voi, đi guốc ngà,
mặc áo giáp vàng.
Nghĩa quân dưới sự chỉ huy của Triệu Thị
Trinh đã chiến đấu ngoan cường với quân Ngô
khiến địch phải thừa nhận “Hoành qua đương
hổ dị, đối diện Bà vương nan” nghĩa là cầm giáo
chống hổ dễ, đối diện với Vua Bà khó. Tuy nhiên
do chênh lệch lực lượng, đồng thời một số tù
trưởng đi theo nghĩa quân đã ly khai do bị địch
mua chuộc nên cuộc khởi nghĩa nhanh chóng bị
đàn áp sau mấy tháng. Bà Triệu lên núi Tùng
(Triệu Lộc, Hậu Lộc, Thanh Hóa) tự tử khi mới
gười đầu tiên phải nói đến là Bà Triệu, 23 tuổi. Tuy chỉ diễn ra ngắn ngủi song cuộc
khởi nghĩa này đã tiếp nối truyền thống bất
sinh năm Ất Tỵ (225). Bà Triệu là tên gọi khuất từ cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng năm
Ncủa đời sau để tôn xưng người con gái anh 40 và cổ vũ mạnh mẽ ý chí vùng lên giành độc
hùng. Tên thật của Bà Triệu là Triệu Thị Trinh. lập của dân tộc ta.

Thánh thơ Cao Bá Quát

rong các danh nhân tuổi Tỵ, Cao Bá Quát trấn Quốc Oai - Hà Nội) năm 1855, kết thúc một
là người nổi bật nhất trên lĩnh vực văn thơ. số phận tài hoa mà lỡ vận.
TÔng sinh năm Kỷ Tỵ (1809), quê ở làng Mặc dù đường công danh trắc trở và kết cục bi
Phú Thị huyện Gia Lâm, tỉnh Bắc Ninh (nay là thảm song sự nghiệp thơ văn của Cao Bá Quát lại Cây bút hiện thực tài hoa
xã Quyết Chiến, huyện Gia Lâm, Hà Nội). Từ rất nổi bật. Sau khi ông chết, tác phẩm của ông bị
nhỏ Cao Bá Quát đã nổi tiếng hay chữ, hay thơ. đốt và cấm tàng trữ, lưu hành. Dù vậy, năm 1984, rần Hữu Trí (1917-1951) là tên thật
Năm 1831, ông đậu Á nguyên trường thi Hà Nội khi đi sưu tầm thơ văn Cao Bá Quát, sau khi loại của nhà văn Nam Cao. Ông sinh
nhưng thi hội 2 năm đều hỏng nên bỏ đi ngao du trừ các bài chắc chắn không phải của ông, người ta Tngày 29/10/1917 (Đinh Tỵ) tại làng
non nước. Năm 1841, được quan đầu tỉnh Bắc vẫn còn tìm được trên 1.000 bài được viết bằng cả Đại Hoàng, Cao Đà, huyện Nam Song, nay
Ninh đề cử, triều đình triệu ông vào kinh nhận chữ Nôm và chữ Hán. Thơ văn của ông nổi tiếng một
chức Hành tẩu bộ Lễ. Cuộc đời làm quan của thời, cùng với Nguyễn Văn Siêu được dân gian xưng là xã Nhân Hậu, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà
Cao Bá Quát trải qua nhiều thăng trầm. Chán tụng là Thần Siêu, Thánh Quát. Trong sự nghiệp Nam. Trước Cách mạng tháng Tám, ông
nản với chốn quan trường tha hóa, Cao Bá Quát phát triển văn học, Cao Bá Quát có đóng góp đáng dạy học tư, sáng tác văn học, nổi tiếng với
bỏ quan rồi đi làm quân sư cho Lê Duy Cự khởi kể vào thể loại Phú và Ca trù. Giáo sư Thanh Lãng các truyện ngắn, tiểu thuyết xã hội. Năm
nghĩa chống triều đình. Cuộc khởi nghĩa sau đó đánh giá: “Về mặt nghệ thuật, sở trường của ông là 1943, ông gia nhập Hội Văn hóa cứu quốc.
bị đàn áp đẫm máu. Cao Bá Quát bị bắn chết tại thể phú và thể ca trù. Hai thể này, với ông đã vươn Cách mạng tháng Tám bùng nổ, ông
trận ở núi Yên Sơn - phủ lỵ Quốc Oai (nay là thị tới một trình độ nghệ thuật tuyệt vời”. tham gia hoạt động tích cực ở quê hương.
Năm 1946, tham gia đoàn quân Nam tiến
Nhà cách mạng Nguyễn Khắc Nhu vào miền Nam Trung bộ. Trong kháng
chiến chống Pháp, ông làm công tác tuyên
guyễn Khắc Nhu sinh năm Tân Tỵ (1881), Đảng và ông được cử làm trưởng ban Lập pháp truyền, báo chí và văn nghệ ở Việt Bắc.
là một trong những lãnh tụ của Việt Nam của đảng. Ngày 30/11/1951 ông hy sinh tại bót Hoàng
NQuốc dân Đảng. Ông quê làng Song Khê, Năm 1930, trong cuộc khởi nghĩa của Việt Nam Đan, Gia Viễn, Ninh Bình trên đường đi
huyện Yên Dũng, tỉnh Hà Bắc. Sau nhiều lần thi Quốc Dân Đảng, Nguyễn Khắc Nhu được giao công tác vào vùng địch. Các tác phẩm chính
Hội không đậu, ông về quê dạy học và tham gia nhiệm vụ trực tiếp lãnh đạo khởi nghĩa ở Yên Bái, của ông đã được xuất bản: Chí Phèo, Sống
phong trào Đông Du, lập Hội quốc dân dục tài Phú Thọ, Sơn Tây. Do không chuẩn bị kỹ lưỡng, lực mòn, Đôi mắt, Truyện ngắn Nam Cao,...
theo kiểu phong trào Đông Kinh nghĩa thục, thực lượng ở các nơi không cùng bộc phát một lúc, thực P.C.Đ (Sưu tầm)
hiện một số cải cách tại quê nhà, tuy nhiên đều bị dân Pháp có điều kiện phòng ngừa, nên cuộc khởi
chính quyền thực dân cấm không được phép hoạt nghĩa thất bại, các lãnh tụ lần lượt bị bắt. Nguyễn
động. Khắc Nhu bị trúng đạn trong trận đánh đồn binh
Năm 1909, sau khi cả phong trào Đông du Hưng Hóa ngày 9/2/1930.
và Đông Kinh nghĩa thục đều bị tan vỡ, Nguyễn Trên đường rút lui, ông dùng lựu đạn tự sát
Khắc Nhu trốn sang Trung Quốc, tham gia vào nhưng không chết và bị quân Pháp bắt. Trên đường
cuộc vận động cứu nước. Từ đó, ông chuyển dần giải về trại giam ông lại nhảy xuống sông nhưng
xu hướng đấu tranh bất bạo động sang xu hướng quân Pháp lại vớt được. Ngày 11/2, ông đập đầu vào
bạo động. Năm 1927, ông về nước cùng với các tường nhà giam tại Hưng Hóa tự tử để bảo toàn khí
đồng chí thành lập Hội Việt Nam Dân Quốc, tiết. Cuộc khởi nghĩa Yên Bái do Nguyễn Khắc Nhu
tổ chức nhiều cuộc tập kích một số đồn cùng các lãnh tụ Việt Nam Quốc Dân Đảng tổ chức
Pháp ở Bắc Ninh, Đáp Cầu, Phả Lại... tuy không thành công nhưng đã cổ vũ tích cực cho
với ý định vũ trang khởi nghĩa. phong trào đấu tranh giành độc lập của nhân dân
Năm 1928, ông sát nhập hội ta, góp phần vào phong trào đấu tranh kiên cường
Việt Nam Dân Quốc vào bất khuất của dân tộc ta chống lại ách đô hộ của
Việt Nam Quốc Dân người Pháp.

53