Page 9 - Báo Đắk Lắk - Số Tết Dương Lịch
P. 9
9
Số: 7736 - 7737 ngày 1/1/2025
Nguyễn Văn Dục - Danh thần, biết kính sợ, so với Đoàn Khắc Thượng có
phần hơn. Trước đây, (Nguyễn Dục) cáo
nhà giáo dục triều Nguyễn bệnh xin về, trẫm thương là bậc già yếu,
nên cũng gượng theo lời xin mà cho nghỉ,
tưởng sẽ còn có lúc trở lại nhận chức nên
chỉ mới đặc cách ban tặng vàng mà chưa
gia ơn tặng chức. Năm nay đã ngoại 70 cho
thăng thự Lễ bộ hữu Tham tri, lại cho chi
nửa bổng lộc ở làng, hễ chữa bệnh thấy lui, Hữu Chỉnh
chóng vào cung chức, để toàn ân ngộ, sau
trước và thỏa ý trẫm tôn trọng đạo thầy
chăm chú người ngay”. Nhưng với tấm Từ đảo xa gửi mẹ!
lòng trung quân và thanh bạch, ông liền
dâng sớ nói: “Ghi đức thịnh ngôi thứ, nhân
công bao hậu lộc, triều đình đã có thành Tết này con ở lại đảo xa
pháp, mà bề tôi chỉ có đức vong công lao sự Đón giao thừa không quây quần bên Mẹ
nghiệp như: Đông các Đại học sĩ Vũ Xuân Có sóng đại dương thay lời Mẹ kể
Cẩn mới đáng được đặc cách gia ơn. Đến Chuyện cháu, con xuống biển, lên rừng.
như thần vốn không có tài đức công trạng,
nay vì ốm xin về, lại được chức Phó khanh, Đảo là máu xương thành tay Mẹ nối dài
chi cho nửa bổng lộc, đâu dám tái lạm như Sóng dội sóng thành mái đầu Mẹ bạc
thế”. Vua không bằng lòng cho đặc cách bảo Gửi muôn đời theo những lời ru
rằng: “Không phải là lạm”… Để ngàn năm ôm ấp bến bờ
Trong thời gian dưỡng bệnh ở quê nhà,
Nguyễn Văn Dục vẫn miệt mài ngày ngày Máu chảy về tim như con có Mẹ
dạy học. Suốt đời ông vẫn là một nhà giáo Cây phong ba canh giữ biển trời
dục chân chính dù ở bất cứ một cương Dù Tết này không quây quần bên Mẹ
Nhà lưu niệm Nguyễn Văn Dục ở thôn An Thọ, xã Tam An, huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam. Ảnh: A.Trường vị nào từ thầy đồ, Đốc học, Giáo thọ đến Để bình yên đến với muôn nơi!
Tế tửu Quốc Tử Giám (tương đương với
Trong vòng 14 năm dạy học ở quê, ông đã quê nhưng lúc bấy giờ sinh viên ở Quốc hiệu trưởng của trường đại học quốc gia
đào tạo, dạy dỗ được nhiều người thành tài, Tử Giám phần nhiều vắng thiếu nên vua ngày nay). Ông luôn giữ vững nhân cách
đỗ đạt cao trong các kỳ thi Hương, thi Hội Tự Đức hỏi Tham tri bộ Lại là Phạm Phú của một nhà sư phạm và cốt cách của một
như cử nhân Cao Văn Vận, cử nhân Trần Thứ (quê Điện Bàn, Quảng Nam) rằng: nhà nho quân tử đúng nghĩa.
Văn Hoán, cử nhân Nguyễn Đình; đặc biệt “Ở Quảng Nam có người nào phẩm hạnh Mùa đông năm 1877, Nguyễn Văn
trong số những học trò đỗ đạt cao có con đoan chính không?”. Phạm Phú Thứ thưa: Dục mất tại quê nhà, hưởng thọ 71 tuổi.
rể của ông là Trần Văn Dư đỗ Tiến sĩ kỳ thi “Có Dục” (tức Nguyễn Văn Dục). Ngay sau Hiện nay phần mộ của ông nằm trên một
Hội năm Ất Dậu (1875), con trai là Nguyễn đó Nguyễn Văn Dục được vua cất nhắc lên khoảnh đất nhỏ tại thôn Thạch Hòa 1, xã Phan Văn Vinh
Thích đỗ Tiến sĩ khoa thi Kiến Phúc (1884). chức Tế tửu. Năm 1872, ông được phong Tam Đàn, huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng
Đến năm Tự Đức thứ 14 (1861), sau Thị lang bộ Lễ sung Giáo đạo ở Dục Đức Nam, được trùng tu khá khang trang vào
nhiều lần có chiếu chỉ bổ nhiệm, ông đường. Các hoàng tử luôn kính sợ mỗi khi năm 1991. Ghi nhận công lao và phẩm Sớm mai hồng phố núi
mới ra nhận chức Giáo thọ ở phủ Điện ông lên lớp dạy bởi tác phong nghiêm túc hạnh của Nguyễn Văn Dục, ngôi mộ của
Bàn (Quảng Nam), rồi làm Đốc học ở và tính tình nghiêm nghị. ông đã được UBND tỉnh Quảng Nam xếp
Quảng Ngãi. Năm 1864, ông được triệu Năm 1877, do bị bệnh, ông xin từ quan hạng Di tích cấp tỉnh vào năm 2005 và Sương sớm giăng mờ khắp lối
về kinh giữ chức Viên lĩnh ngoại Lang và được vua chấp thuận. Vua Tự Đức ban tên ông cũng được dùng để đặt cho tên Lối cỏ mát lành, hạt sương trong vắt
trung bộ Lại. Năm 1868, ông được thăng dụ rằng: “(Nguyễn) Dục về đức hạnh thuần một đường phố ở thành phố Tam Kỳ và Dãy phố lô xô nối liền nhau
Thị độc Đại học sĩ, rồi Đốc học ở Quảng khiết và lão luyện, xử việc thận trọng, lại hay một trường trung học phổ thông ở huyện Những ngọn đèn đường nhạt màu
Nam. Chẳng bao lâu sau, ông cáo bệnh về xem xét mọi lẽ nghiêm chỉnh nên hoàng tử Phú Ninh. Hàng cây trầm ngâm trở mình tỉnh giấc
Đâu đây mùi dịu ngọt lá non
Nhớ thương tháng Chạp quê nhà Cùng ngày xuân nhẹ nhàng chạm ngõ
Tia nắng nào rẽ sáng buổi hừng đông
Để ô cửa sổ nhà em hé mở
Ngàn hoa dậy men từ đêm sâu
Hai anh em tôi được cha mẹ giao những chiếc chổi với nhiều hữu Nên tóc em ngan ngát thơm góc phố
nhiệm vụ đi nhặt nhạnh củi cành, dụng. Chổi chít dùng để quét nhà,
củi gộc từ ngoài vườn vào sân phơi quét sân thật bền, có cái phải dùng Ngoài kia, nụ hoa hồng vừa nở
khô, đặng cuối năm còn nấu nướng. cả năm trời mới hỏng. Và, nó cũng Đón một ngày mới khởi sinh
Tháng Chạp nhiều khi đỏng đảnh có chính là “cây kinh tế” giúp người dân Gió gom hoàng hoa tràn xuống phố
cơn mưa phùn lất phất, nếu không quê tôi có đồng ra đồng vào. Người Gọi ánh vàng về, nắng lung linh
chuẩn bị củi trước thì không có gì dân chắt chiu bẻ từng bông chít, về
để đun nấu. Thuở ấy quê tôi vẫn nhà tỉ mẩn kết chổi rồi lại mang ra Phố núi lấp lánh dưới vòm trời
chưa có bếp gas, bếp điện nên củi chợ bán. Và tôi luôn nhớ về tháng Phố muôn màu trong ngày hửng nắng
được mọi người dự trữ cẩn thận. Có Chạp quê nhà, nhớ những mùa chổi Sáng nay, nơi quán nhỏ đầu đường
những lần mải chơi, quên nhiệm vụ, chít đượm màu khó nhọc, nơi bóng Bên gốc cây si già đổ bóng
mưa xuống ướt hết củi, anh em bị dáng mẹ tôi lam lũ chắt chiu từng Anh nghe hơi thở của núi rừng
cha mắng cho một trận nhớ đời. Kể bông chít từ rừng xa. Đem nắng mưa vào ly cà phê sóng sánh
từ đó, cha mẹ dặn dò bất cứ việc gì Những ngày tháng Chạp quê nhà Bước thời gian nhỏ từng giọt ấm nồng
tôi cũng không dám lơ là. Và cũng cứ thế rồi cũng lùi xa. Anh em chúng Mùa xuân, em mang áo hoa ngời nắng mới
từ đó, mỗi lần tháng Chạp cha mẹ tôi trưởng thành và chọn cho mình Có chồi non thêm xanh giữa sớm mai hồng
tôi lại nhắc nhớ câu chuyện củi ướt những ngã rẽ riêng thì cha mẹ cũng
năm xưa. đã trở thành người thiên cổ. Mỗi khi
Những ngày tháng Chạp khiến tháng Chạp trở về, nhìn khoảng sân
tôi nhớ đàn gà trong chuồng vô Minh họa: Trà My trước nhà, càng nhớ vô cùng bóng
cùng. Đàn gà được mẹ nuôi bé xíu dáng cha mẹ thuở nào. Mỗi lần nhớ
từ đợt ra Giêng và “gửi gắm” với con. Dĩ nhiên, mẹ cũng sẽ để lại một nông dân như mẹ chỉ biết trông chờ quê tôi lại thấm thía câu nói: “Cha
rất nhiều hy vọng. Tận dụng từ vài con gà làm cỗ tất niên chiều ba vào hạt lúa, đám hoa màu và con gà, mẹ còn, cuộc đời vẫn còn nơi để ta
cơm thừa, canh cặn, thóc lép, thóc mươi Tết, cho con cái được ăn chính con vịt trong chuồng. đến. Cha mẹ mất đời này chỉ còn lại
rơi, giun, dế ngoài vườn... tới tháng đàn gà mình chăm sóc. Nhìn cách Tháng Chạp tôi nhớ cùng mẹ lối về”. Và lối về của tôi, tháng Chạp
Chạp, khi chúng lớn lên sẽ được mẹ mẹ “hy vọng”, đong đếm khi chỉ vào lên tận rừng xa, tới ven suối đi chặt hôm nay mãi là lối ký ức ngọt ngào,
mang ra chợ bán. Tiền bán gà một từng con gà thấy thương vô cùng lo những cây chít về làm chổi. Những để tôi yêu hơn nguồn cội, nhớ những
phần dùng để sắm sanh cho Tết, một toan của những bà mẹ quê lam lũ. bông hoa chít cao, phất phơ trong gió yêu thương ngọt ngào bên cha mẹ
phần dành cho việc học hành của các Cả một năm làm lụng vất vả, người đông, ít ai nghĩ lại có thể làm được thân thương.