Page 76 - Đặc san Văn Hoá & Thể Thao

Nói đến nơi nguy hiểm cho tính mạng con xinh đẹp văn tài nên được nhà vua sủng ái. Một
người thì dân gian có câu “Hang hùm nọc rắn” ngày kia vua Lê thái Tông du ngoạn miền Côn
hay là “hang hùm miệng rắn”, về tính nguy hiểm Sơn phong cảnh hữu tình, nơi Nguyễn Trãi về
của từng loại rắn thì: “Rắn Mai tại chỗ, rắn Hổ hưu sống cùng Thị Lộ. Vua cho vời Thị Lộ đến
về nhà”. Lệ Chi Viên xướng họa thơ văn suốt đêm và đến
Phản ánh việc mất phương hướng, phản bội thì sáng nhà vua băng hà khi mới 20 tuổi. Triều
có câu “Như rắn mất đầu”, “Cõng rắn cắn gà nhà”. thần cho rằng Nguyễn Trãi âm mưu cùng người
Nghĩ về tính cách khó thay đổi của con người thiếp giết vua, nên ông và toàn gia quyến bị kết
có câu “Cha hổ mang đẻ con liu điu”, “Liu điu lại án Chu di tam tộc. Mãi sau này vua Lê thánh
nở ra dòng liu điu”. Tôn lên ngôi mới rửa oan cho ông và truy tặng
tước ‘Tán trù bá’. Thực ra đây là âm mưu tranh
Thể hiện những sự việc không đúng đắn, đoạt tước vị Thái Tử cho con mình của các bà
đạo đức giả, nhiều chuyện có câu “Thằn lằn, rắn Hậu, Phi. Nhưng dân gian lại tin rằng đó là sự
ráo”, “Sư hổ mang, vãi rắn rết”, “Khẩu Phật tâm trả thù của rắn mẹ - Nghi án lịch sử bi ai Lệ Chi
xà”, “Rắn đến nhà không đánh thành quái”, “Oai Viên đã được viết thành nhiều truyện ngắn dài,
oái như rắn bắt nhái”. như nhà văn Mai Thục viết thành tập truyện dài
Nói về việc ăn nói dài dòng, bịa đặt, mỉa mai dã sử. Hay soạn thành tuồng cải lương ‘Rạng
châm biến có câu “Nói rắn nói rồng”, “Thuồng ngọc Côn Sơn’ và bi kịch ‘Bí mật Lệ Chi Viên’…
luồng ở cạn”, “Rắn trong lỗ bò ra”, “Rắn đổ nọc Văn học nước ta, có một bài thơ về Rắn thật
cho lươn”, “Thẳng như rắn bò”. tài tình thú vị của học giả Lê Quí Đôn khi ông
Về so sánh có câu: “Bạnh như cổ hổ mang”, còn nhỏ tuổi. Vì sự bất kinh với quan Thượng
“Thao láo như mắt rắn ráo”. Thư khi đến thăm cha ông là Lê Phú Thứ. Ông
Về tính chất và việc muốn trừ khử mầm độc bị cha phạt, nhưng quan Thượng thấy ông là
hại phải diệt tận gốc rễ có câu “Đánh rắn phải đứa trẻ thông minh xin tha cho ông với điều
đánh dập đầu”, “Đánh rắn giữa khúc”, “Rắn đi kiện ông phải làm bài thơ tạ tội theo lời cha quở
còn đầm/dằm lại”. mắng vì ‘Rắn đầu rắn cổ’. Chỉ sau ít phút suy
Dân gian có bài vè khá hay về một số loại rắn nghĩ ông đã làm ngay bài thơ ‘Rắn đầu biếng
như: học’ dùng tên các loài Rắn để diễn ý:
“Mái gầm, chàm quạp, hổ lác, hổ hèo Chẳng phải liu điu vẫn giống nhà,
Ri cốc, liu điu, ri voi, hổ lửa Rắn đầu biếng học quyết không tha,
Hổ hành, hổ ngựa, rắn ráo, rắn râu Thẹn đèn hổ lửa đau lòng mẹ,
Quỷ khóc thần sầu: hổ mang, hổ sậy Nay thét mai gầm rát cổ cha,
Thấy đà run rẩy: cạp nia, cạp nong Ráo mép những quen lời lếu láo,
Lặn lội dưới sông: là con rắn nước Lằn lưng chẳng khỏi vệt năm ba,
Rắn rồng, rắn lục, ri cá, rắn trung Từ nay Trâu, Lỗ xin siêng học,
Nghe đến hãi hùng: hổ mây, hổ bướm Keo hổ mang danh tiếng thế gia!
Ớn đà quá ớn... chẳng dám kể thêm” (Những chữ viết nghiêng là tên các loại rắn)
Trong vè 12 con giáp có câu: Hình tượng rắn xuất hiện ở hầu hết các nền
“Tuổi Tỵ rắn ở bọng cây. Nằm khoanh trong văn hóa, nó cũng đặt cho mình một dấu ấn riêng
trong nền văn hóa Việt Nam. Rắn là một con vật
bọng có hay chuyện gì”. mang nhiều điều bí ẩn trong mình, thậm chí có
Trong lịch sử Việt Nam còn truyền tụng nghi những cách nhìn trái ngược nhau về hình tượng
án Lệ Chi Viên đưa đến cái chết ‘Chu di tam tộc’ này, nó bí ẩn như chính đời sống lưỡng cư khô
thảm khốc của văn hào công thần Nguyễn Trãi – ướt của nó. Với nền văn hóa Việt Nam, hình
do Rắn trả thù. tượng rắn đi từ đời sống thường ngày đến đời
“‘Truyện kể rằng Nguyễn phi Khanh thân sống tâm linh. Ý nghĩa biểu tượng chủ yếu nhất
phụ Nguyễn Trãi, khi phát quang khu vườn nhà của rắn chính là tượng trưng cho nguồn nước
đã cho học trò giết chết 1 bày rắn con mới sinh. vô tận, điều đó cũng phù hợp với tâm thức của
Rắn mẹ trốn thoát, sau hóa thân thành Thị Lộ cư dân Việt Nam với kinh nghiệm hàng ngàn
làm thiếp Nguyễn Trãi để trả thù. Nàng Thị Lộ năm trồng lúa nước.

76