Page 25 - Tài nguyên & Môi Trường - Số Tết Âm Lịch

25
baotainguyenmoitruong.vn

söë àaá mang vïì tûâ caác tónh laâng. Caác vaäi laåi coá chöî laåi qua giúái ghi nhêån. Ngûúâi caán böå
àêìy lïn, nhûäng viïn àaá àïìu ngaây rùçm, muâng möåt. Möåt goác khaão cöí têm huyïët êëy sau àoá
gùæn vúái nhûäng àõa danh nöíi têm höìn, möåt goác àúâi söëng àaä hi sinh trïn chñnh trêån àõa
tiïëng vaâ yá nghôa. tinh thêìn cuãa ngûúâi dên Àöng C4 trong möåt trêån àaánh. Cöng Lò xò cuãa Cöë
Khi Myä leo thang àaánh phaá Sún àaä àûúåc goåi vïì, böìi tuå. cuöåc khaão cöí cuãa öng àaä àûúåc
miïìn Bùæc, cêy cêìu Haâm Röìng, Bïn doâng söng Maä, tiïëng caác àöìng nghiïåp tiïëp tuåc cho
huyïët maåch giao thöng Bùæc - chuöng chuâa laåi ngên vang. àïën sau ngaây àêët nûúác hoâa
Nam laâ muåc tiïu bõ àaánh phaá Àöng Sún - Haâm Röìng bònh, Bùæc Nam vïì möåt möëi. n NGOÅC NÛÄ
nghiïm troång. Caã Haâm Röìng - nhûäng nùm chöëng Myä àaä trúã *
Àöng Sún suöët baãy, taám nùm laâ thaânh nhûäng tûâ khoáa quen Öng Nguyïîn Vïå - Trûúãng hûäng ngaây cuöëi nùm, khi chuêín bõ nhûäng chiïëc bao lò
möåt chiïën trûúâng. Cha con öng thuöåc. Suöët baãy, taám nùm laâng Àöng Sún dêîn töi ài doåc xò àïí trao gûãi yïu thûúng àïën ba meå vaâ con chaáu,
Lûúng Troång Duïå - Lûúng Thïë roâng raä, Myä àaä truát khöng biïët búâ söng Maä àïën võ trñ phaát tñch trong töi laåi uâa vïì nhûäng kyá ûác tuöíi thú bïn cöë. Töi
Têåp cuäng àaä traãi qua nhûäng bao nhiïu bom àaån xuöëng Tröëng àöìng Àöng Sún. Anh Nnhúá maäi, trong mùæt cöë, dêîu töi laâ àûáa chaáu cöåt toác hai
ngaây thaáng êëy. Öng Têåp tham maãnh àêët naây. Coá möåt Àöng ruöåt cuãa öng nöåi öng laâ ngûúâi chuâm hay àaä lúán vúái taâ aáo daâi bûúác vaâo maái trûúâng cêëp ba thò
gia dên quên, àaä lïn thay phaáo Sún gùæn vúái lõch sûã chiïën àaä ghi tïn vaâo lõch sûã gùæn vúái vêîn coân nhoã beá vaâ luön àûúåc cöë mûâng tuöíi nùm múái. Bao lò xò
thuã trïn àöìi C4 chiïën àêëu. Bom tranh caách maång, cuå thïí laâ viïåc àõnh danh möåt nïìn vùn êëy bao nùm vêîn luön chûáa túâ 2 ngaân àöìng àûúåc cöë xïëp thùèng
àaån aác liïåt, böå àöåi bõ thûúng, hi gùæn vúái cuöåc chiïën baão vïå hoáa - cuå Nguyïîn Vùn Nùæm. thúám, goån gaâng.
sinh, nhên lûåc cuãa laâng àûúåc huyïët maåch giao thöng cêìu Cuå Nùæm chñnh laâ ngûúâi tòm Nhû thaânh thöng lïå, ngaây möìng Möåt, ba meå laåi chúã töi vïì
àiïìu àöång lïn thay, do àûúåc Haâm Röìng trïn tuyïën quöëc löå thêëy chiïëc tröëng àöìng Àöng thùm hoãi, chuác sûác khoãe cöë. In sêu trong têm khaãm töi laâ ngûúâi
huêën luyïån vaâ chuêín bõ phûúng 1A nöëi miïìn Bùæc vúái miïìn Sún àêìu tiïn vaâo nùm 1924. cöë dõu hiïìn trong böå baâ ba khi maâu xaám vúái nhûäng böng hoa
aán trûúác, dên quên naâo cuäng coá Nam. Tûã huyïåt giao thöng naây Theo lúâi öng Nguyïîn Vïå, tim tñm, luác laåi maâu nêu trêìm trún laáng. Baân tay nhùn nheo cêìm
thïí laâm phaáo thuã. Söë àaân öng àaä laâ núi so trñ, àoå taâi, thi gan öng Nùæm khi àoá 34 tuöíi, bao lò xò àoã thùæm, duái vaâo tay àûáa chaáu nhoã keâm caái xoa àêìu:
khaác thò tiïëp àaån, phuå nûä thò nêëu àoå danh dûå giûäa siïu cûúâng thûúâng cêu úã xûá Àöìng Ra bïn “Gùæng nghen bêy, hoåc cho gioãi mai naây thaânh taâi”. Röìi töi hñt
cúm, phuåc vuå nûúác uöëng cho ngaåo maån vaâ möåt dên töåc nhoã ròa laâng, doåc söng Maä. Àêy laâ haâ muâi trêìu cau hùng nöìng möîi khi àûúåc cöë öm vaâo loâng, àoá laâ
böå àöåi, dên quên du kñch. beá maâ gan goác, khöng chõu phña lúã, búâ söng dûång àûáng. thûá muâi hûúng àùåc biïåt chöën quï nhaâ maâ lúán lïn töi khöng tòm
Nhûäng nùm thaáng êëy, coá thïí khuêët phuåc. Chó möåt cêy cêìu Thïë röìi buöíi cêu êëy, öng nhòn laåi àûúåc.
noái, caã laâng ra trêån, caã laâng nhoã beá nöëi àöi búâ söng Maä maâ thêëy úã búâ söng coá möåt caái Meå baão bao nhiïu àûáa chaáu thò cöë chuêín bõ bêëy nhiïu bao
àaánh giùåc. Caã laâng Àöng Sún trong gêìn chuåc nùm giao hoäm ùn sêu vaâo. Öng soi àeân lò xò 2 ngaân àöìng. Àûáa naâo àûáa nêëy húán húã xïëp haâng chúâ àïën
khi àoá chó coá möåt chi böå Àaãng, tranh huát àïën haâng chuåc têën vaâo bïn trong thò phaát hiïån ra lûúåt mònh àûúåc cöë mûâng tuöíi. Röìi cöë tha thêín kïí chuyïån, tûâ
ngûúâi Àöng Sún laâ chñnh, trong bom. 117 maáy bay Myä àaä vò möåt söë àöì vêåt bùçng àöìng, chuyïån àaám ngoâ sau nhaâ àúåt röìi baán àûúåc gêìn ba mûúi ngaân
àoá cuå Duïå laâ möåt trong nhûäng cêy cêìu naây maâ àaä bõ loaåi khoãi trong àoá coá möåt chiïëc tröëng àöìng àïën chuyïån cêy mêån. Chuyïån con gaâ chuåc trûáng… Cûá
àaãng viïn noâng cöët úã laâng. àöåi hònh chiïën àêëu. hònh truå vaâ möåt böå êëm cheán. sau möîi lêìn gom goáp, cöë mua thûác ùn röìi àïí daânh laåi nhûäng túâ
Öng Lûúng Thïë Têåp lúán Àõa thïë Àöng Sún àaä khiïën “Vò laâ búâ lúã nïn öng nhaâ töi 2 ngaân àöìng trong chiïëc höåp baánh cuä. Túâ 2 ngaân àöìng êëy cöë
lïn, nhêåp nguä, röìi thoaát ly, laâng trúã thaânh laâng khaáng chiïën. múái thêëy löå ra möåt caái haâm. àïí cho àïën khi àêìy ùæp höåp, chúâ àïën ngaây cuöëi nùm thò mang
cöng taác xa nhaâ. Nùm 2010, Khaáng chiïën taåi chöî, mùåt àöëi Öng vaåch coã soi àeân vaâo haâm ra duöîi thùèng tûâng túâ.
öng àûúåc giao phuå traách mùåt vúái keã thuâ tûâ trïn trúâi, khöng múái phaát hiïån ra tröëng àöìng Cöë kïí coá lêìn cö haâng xoám sang chúi, noái vui vúái cöë muöën
Trung têm nuöi dûúäng ngûúâi phaãi ài sú taán nhû caác laâng khaác chûá khöng phaãi mûa laâm löå ra tiïìn thùèng thò mang baân uãi ra uãiâ. Vêåy maâ cöë laâm thêåt. Chiïëc baân
coá cöng vaâ caác àöëi tûúång aãnh quanh khu vûåc cêìu Haâm Röìng. nhû ngûúâi ta vêîn noái”, öng Vïå uãi con gaâ vúái múá than höìng sau buöíi nêëu cúm chiïìu àûúåc cöë
hûúãng chêët àöåc da cam cuãa Laâng coá nhiïìu nuái thò cuäng coá giaãi thñch. têån duång. Gêëp chiïëc mïìn con cöng goån gaâng, cöë àùåt tûâng túâ
tónh. Duâ baãn thên àaä coá gia nhiïìu hang. Hang àaá lúán coá thïí Nhûäng àöì vêåt bùçng àöìng tiïìn lïn röìi uãi nheå nhaâng cho àïën khi thùèng hïët. Chúâ möåt loaåt
àònh vaâ nhaâ riïng úã trung têm chûáa mêëy trùm ngûúâi. Hang àaá öng Nùæm tòm thêëy nùm 1924 tiïìn nguöåi, cöë gêëp ngay ngùæn röìi àïí vaâo bao lò xò.
thaânh phöë nhûng öng vêîn nhoã cuäng chûáa àûúåc vaâi chuåc êëy àaä àûúåc möåt ngûúâi Phaáp Ngaây nhoã, chuáng töi thûúâng bêåt cûúâi trûúác sûå tó mó cuãa cöë.
siïng ài vïì Àöng Sún, cuâng ngûúâi. Vò thïë, cûá maáy bay vaâo tïn laâ L.Pajot mua laåi. Sau àoá, Nhûng lúán lïn, töi múái hiïíu rùçng, àöëi vúái cöë “cuãa cho khöng
böë chùm chuát ngöi nhaâ xûa. oanh kñch, coá baáo àöång thò dên sûå viïåc àûúåc baáo lïn Trûúâng bùçng caách cho”. Cöë duâng têm yá cuãa mònh goái goån trong phong
Trûúác khi mêët, cuå Lûúng vaâo hang àaá truá êín, hïët baáo Viïîn àöng Baác Cöí vaâ nhaâ bao maâu àoã àïí mong àûáa chaáu naâo cuäng àûúåc êëp öm bùçng
Troång Duïå coá viïët di chuác giao àöång laåi ra tu sûãa hêìm haâo cöng khaão cöí Pajot àûúåc uãy nhiïåm nhûäng têëm chên tònh cuãa ngûúâi baâ, ngûúâi cöë.
laåi cho con trai trûúãng chùm sûå, taãi àaån, taãi thûúng phuåc vuå tiïën haânh khai quêåt úã Àöng Giúâ àêy, khi àaä laâ meå, möîi dõp cuöëi nùm töi, cuäng ngöìi xïëp
soác, gòn giûä ngöi nhaâ, thúâ cuáng böå àöåi chiïën àêëu… Sún. Nhûäng cöí vêåt tòm thêëy taåi sùén nhûäng chiïëc bao lò xò thùæm àoã. Nhûäng khi êëy, trong loâng töi
gia tiïn, tröng coi di saãn öng Nhaâ thú Huy Cêån khi vïì Àöng Sún àûúåc cöng böë vaâo dêng lïn niïìm lêng lêng xuác àöång. Bao nhiïu nùm röìi àûáa chaáu
cha àïí laåi nhùçm lûu truyïìn Àöng Sún thûåc tïë cuöåc söëng nùm 1929 àaä gêy tiïëng vang nhoã laâ töi ngaây êëy khöng coân àûúåc nhêån bao lò xò 2 ngaân àöìng
cho con chaáu sau naây. Hiïån chiïën àêëu taåi àêy àaä coá baâi thú lúán, thu huát sûå chuá yá cuãa giúái cuãa cöë. Nhûng töi biïët rùçng, núi miïìn mêy trùæng xa xùm êëy,
nay ngöi nhaâ laâ núi sum hoåp “Chaâo Àöng Sún” vúái nhûäng khaão cöí àûúng thúâi. Nhiïìu hoåc chùæc chùæn cöë seä móm cûúâi vò biïët àaám chaáu cuãa cöë, giúâ àûáa naâo
gia àònh, doâng hoå trong möîi cêu: “Àöng Sún thön anh giaã àaä xaác nhêån rùçng caác di cuäng söëng vui, söëng khoãe. Vaâ bao lò xò 2 ngaân àöìng êëy luön laâ
dõp höåi hoåp, giöî chaåp. huâng àaánh Myä/ Núi sú sinh vêåt àoá thuöåc vïì möåt nïìn vùn kñ ûác ngoåt ngaâo maâ töi vêîn luön mang theo mònh nhû möåt niïìm
“Töi coá möåt têm huyïët kïë nïìn vùn hoáa quï mònh/ Tröëng hoáa riïng biïåt. Àùåc biïåt, nùm trên troång thûúng yïu.
thûâa têm nguyïån cuãa cha. àöìng voång tûâ ba mûúi thïë kó/ 1933, hoåc giaã ngûúâi AÁo laâ
Sinh thúâi, cuå töi dùån doâ laåi Lêëp laánh trong luöìng mùæt chúáp R.Heine - Geldern àïì nghõ àùåt
rùçng, töí tiïn bao àúâi nay àaä ra àa". Cuäng vò baâi thú àoá maâ tïn nïìn vùn hoáa àöì àöìng laâ
xêy dûång àûúåc nïìn taãng gia sau naây ngûúâi Àöng Sún luön vùn hoáa Àöng Sún. Kïí tûâ àoá,
àònh, laâng xoám vúái nhûäng ngöi nghô laâng mònh laâ anh huâng, thuêåt ngûä vùn hoáa Àöng Sún
nhaâ cöí trïn 200 nùm, caác cuå cuäng chùèng ai nghô àïën viïåc àûúåc duâng phöí biïën trïn thïë
àaä àïí laåi di saãn nhû vêåy, hêåu xin phong tùång nûäa, thaânh ra giúái àïí chó thúâi kò vùn minh
thïë cêìn giûä gòn nhûäng giaá trõ trong khi caác laâng Nam Ngaån, àêìu tiïn cuãa ngûúâi Viïåt cöí,
êëy” - Öng Têåp giaäi baây. Öng Yïn Vûåc àïìu àûúåc phong anh möëc thúâi gian ra àúâi cuãa Nhaâ
cuäng mong muöën múã röång, huâng trïn giêëy trùæng mûåc àen nûúác Vùn Lang. Nïìn vùn hoáa
baão töìn kñ ûác möåt thïë hïå gùæn thò Àöng Sún, vúái rêët nhiïìu êëy àûúåc àùåt tïn theo tïn àõa
vúái lõch sûã khaáng chiïën, baão nhûäng cöëng hiïën, thaânh tñch phûúng núi phaát hiïån caác dêëu
vïå quï hûúng àêët nûúác. Gêìn vaâ tinh thêìn anh duäng trong tñch àêìu tiïn cuãa noá. Vaâ tïn
àêy, khaách xa gêìn àïën thùm chiïën àêëu cuâng nhiïìu hi sinh cuãa ngöi laâng nhoã bïn búâ
laâng, vïì Àöng Sún àaä tòm àïën mêët maát nhûng maäi nùm söng Maä àaä trúã thaânh tïn goåi
nhaâ öng, àoá nhû möåt nguöìn 1998, khi phûúâng Haâm Röìng cuãa möåt nïìn vùn hoáa.
àöång viïn àïí öng tiïëp tuåc sûå àûúåc phong danh hiïåu Anh Lõch sûã àaä goåi tïn laâng.
nghiïåp chùm lo di saãn. huâng thò Àöng Sún cuäng múái Àöng Sún thön xûa thuöåc
* àûúåc anh huâng theo vò laâng Àöng Sún xaä, Àöng Sún
Nhòn theo phong thuãy thò thuöåc phûúâng. huyïån, phuã Thiïåu Thiïn, tónh
Àöng Sún yïn haân thïë, nhûng Búãi coá nhûäng àiïìu vö cuâng Thanh Hoáa. Nay laâng Àöng
khöng hùèn. Àêët naây àaä dêåy quan troång, thiïng liïng. Sún thuöåc phûúâng Haâm Röìng,
tiïëng bom, tiïëng phaáo, àaä tûâng Nhûäng hiïån vêåt tòm thêëy úã Thaânh phöë Thanh Hoáa. Àêët
àaá naát xûúng phúi. Nhaâ sêåp Àöng Sún nhûäng nùm cuöëi Àöng Sún àaä qua 6 lêìn “möí
àaä àaânh, nhûäng cöng trònh nûãa àêìu thïë kó XX àaä khiïën xeã” àïí tòm kiïëm nhûäng thöng
àïìn chuâa, miïëu maåo, vùn chó nhiïìu nhaâ khaão cöí nûúác ngoaâi àiïåp tûâ lõch sûã tûâ nùm 1954,
voä chó cuäng bõ oanh taåc, coá nghô àïën möåt nïìn vùn hoáa bùæt khi miïìn Bùæc hoâa bònh, qua àoá
cöng trònh bõ xoáa söí. Nhûäng àêìu tûâ núi àêy. Ngay trong möåt lûúång hiïån vêåt lúán àaä
nùm àaån bom, chuâa Phaåm nhûäng nùm chiïën tranh, Àöng àûúåc tòm thêëy, àuã noái lïn
Thöng àaä bõ phaá huãy chó coân Sún vêîn coá nhiïìu àoaân khaão nhûäng tiïëng noái khoa hoåc
möåt goác hêåu cung cuâng nïìn cöí vïì laâm viïåc. Möåt nhaâ khaão khaão cöí àïí goåi tïn möåt nïìn
xûa moáng cuä kïì ngay sau cöí àïën tûâ Haâ Nöåi àaä noái vúái vùn hoáa àaánh dêëu thúâi kò vùn
cöíng trïn nuái xuöëng. Röìi tûâ nhûäng phaáo thuã àöìi C4 rùçng, minh cuãa ngûúâi Viïåt cöí khúãi
nïìn moáng êëy, chuâa àûúåc dûång “tuyïåt diïåu quaá, trêån àõa phaáo phaát taåi àêët naây.
laåi khi moåi àiïìu kiïån àaä höåi tuå cuãa caác àöìng chñ àang àùåt Ài giûäa Àöng Sún höm
àuã. Laâng laåi coá chuâa. Tiïëng trïn nïìn vùn hoáa Àöng Sún nay, tûâng têëc àêët vêîn nhû rò
tuång kinh, tiïëng moä laåi goáp vaâo mêëy nghòn nùm cuãa dên töåc”. rêìm nhûäng cêu chuyïån cuãa AÃnh minh hoåa
êm thanh trong nhõp söëng cuãa Àoá laâ möåt sûå thêåt àaä àûúåc thïë lõch sûã…q