Page 24 - Tài nguyên & Môi Trường - Số Tết Âm Lịch

24 uên ÊËT TYÅ 2025
baotainguyenmoitruong.vn

Lõch sûã goåi tïn laâng

n Nhaâ vùn NGUYÏÎN XUÊN THUÃY

ùm 1924, chiïëc tröëng khùæc baâi thú “Thûúång Sún vi kyá”. öng Têåp coân khaá nguyïn veån,
àöìng àêìu tiïn àûúåc tòm Xûa chuâa nùçm bïn trang àûúåc xêy dûång tûâ àêìu Triïìu
thêëy taåi laâng Àöng Sún Àöng Cûúng thûúång, laâ núi thúâ Nguyïîn, caách nay àaä 200 nùm,
Nbúãi öng Nguyïîn Vùn cuáng chung cuãa hai trang Àöng àuã àiïìu kiïån àïí xïëp haång di tñch.
Nùæm àïí röìi sau àoá möåt loaåt caác Cûúng thûúång vaâ Àöng Cûúng Ngoaâi ngöi nhaâ cuãa öng Têåp,
hoaåt àöång khaão cöí àûúåc tiïën haå, vöën laâ cú súã àïí hònh thaânh 12 ngöi nhaâ cöí coân laåi úã Àöng
haânh vaâ ài àïën kïët luêån vïì möåt nïn laâng Àöng Sún sau naây. Sau Sún hiïån nay vêîn àûúåc giûä
nïìn vùn hoáa khúãi phaát tûâ àêët naây. chiïën tranh, chuâa àûúåc dûång laåi nguyïn traång, coá ngöi coân khaá
Hún 100 nùm, Àöng Sún vêîn nhûng caãnh sùæc sú saâi, khöng coá nguyïn veån nhûng coá nhûäng
àûáng àoá, nhoã beá khiïm nhûúâng sû coá tiïíu. Tûâ laá àún àïì nghõ túái ngöi àaä xuöëng cêëp. Viïåc baão töìn
nhûng taâng êín trong mònh nhûäng Giaáo höåi Phêåt giaáo tónh cuãa dên nhû thïë naâo vêîn coân nhiïìu luáng
sûác maånh nöåi sinh… laâng Àöng Sún maâ chuá tiïíu àaä tuáng vúái gia chuã vaâ àõa phûúng.
ÊÍn mònh giûäa nhûäng ngoån nuái “beán duyïn” chuâa, úã laåi. Chuá tiïíu Con chaáu thò ngaây caâng àöng,
bïn söng Maä, ngöi laâng cöí êëy àoá chñnh laâ Àaåi àûác Thñch möîi möåt ngûúâi trûúãng thaânh laåi
nùçm trong quêìn thïí di tñch Haâm Nguyïn Phong - võ sû truå trò àang chia nhoã ra möåt chuát, gêy ra sûå
Röìng - vuâng àêët höåi tuå nhiïìu yïëu tiïëp chuyïån chuáng töi. chia nùm xeã baãy. Möîi nùm,
töë àùåc biïåt. Hùèn cuäng nhû nhiïìu Àaåi àûác cuâng chuáng töi daåo nhûäng maái nhaâ, keâo cöåt laåi phuã
ngûúâi khaác, àiïìu quan têm àêìu bûúác qua 4 ngoä laát àaá vaâ gaåch àûúåc thïm möåt lúáp thúâi gian, lõch sûã laåi
tiïn cuãa töi nùçm úã chöî àêy laâ àùåt tïn theo nhûäng giaá trõ söëng maâ nhñch thïm möåt chuát. Nùm 2022,
ngöi laâng mang tïn caã möåt nïìn ngûúâi Àöng Sún xûa quan niïåm: laänh àaåo thaânh phöë àaä xuöëng tòm
vùn hoáa gùæn vúái lônh vûåc khaão cöí Nhên - Nghôa - Trñ - Duäng, thùm hiïíu thûåc tïë vaâ khaão saát taåi Àöng
hoåc - nïìn vùn hoáa Àöng Sún. Lêåt nhûäng ngöi nhaâ cöí cuãa laâng, caãm Sún àïí baân hûúáng baão töìn, àêìu
giúã tûâng trang sûã cuãa laâng, töi giaác nhû laåc giûäa miïìn huyïìn thoaåi. tû, nêng cêëp laâng cöí.
chúåt nhêån ra, trong Àöng Sún Ài giûäa Àöng Sún höm nay, töi Hai cuå thên sinh öng Lûúng
coân nhûäng Àöng Sún khaác êín caãm nhêån roä nhûäng thêm u, êm Thïë Têåp àïìu ngûúâi laâng Àöng
trong nhûäng lúáp trêìm tñch. voång cuãa thúâi gian núi maãnh àêët Sún, thuöåc hai hoå lúán cuãa laâng.
Coá nhiïìu löëi dêîn vaâo laâng phaát tñch möåt nïìn vùn hoáa. Lõch sûã Böë öng hoå Lûúng Troång, meå öng
Àöng Sún, cuä vaâ múái. Múái nhêët laâ laâng àûúåc bùæt àêìu tûâ ngöi chuâa hoå Dûúng. Böë öng laâ àúâi thûá 14
con àûúâng hiïån àaåi vùæt ngang nuái nhuöëm maâu huyïìn tñch theo bûúác trong doâng hoå, àïën öng laâ àúâi thûá
Röìng phña sau laâng, öm troån chên thêìy Nguyïn Phong lan vaâo 15 sinh cú lêåp nghiïåp taåi laâng.
Àöng Sún tûâ trïn cao. tûâng ngoä nhoã. Öng laâ con trûúãng trong gia àònh
Bêy giúâ thò laâng Àöng Sún * coá 6 anh chõ em. Dêîn chuáng töi
àaä múã röång, thïm nhiïìu xoám Hiïån úã Àöng Sún coân 13 ngöi tham quan khu trûng baây hiïån
múái, nhûng khung kïët cêëu tûâ nhaâ cöí, trong àoá, coân nguyïn vêåt maâ mònh kò cöng sûu têìm
thuúã dûång laâng vêîn coân nguyïn veån nhêët vaâ àûúåc baão töìn töët Caác ngoä cöí taåi laâng Àöng Sún àûúåc àùåt theo thûá tûå Nhên - Nghôa - Trñ - Duäng. suöët mêëy chuåc nùm gùæn vúái kñ
baãn. Tûâ lûng chûâng nuái Röìng nhêët laâ ngöi nhaâ cuãa gia àònh cuå ûác cuãa ngûúâi Àöng Sún, chó vaâo
nhòn xuöi theo thïë àêët, àêìu laâng Lûúng Troång Duïå. Cuå Duïå nay khu vûåc baây rêët nhiïìu nhûäng
laâ Chuâa Àöng Sún, cuäng coá àaä mêët, ngûúâi kïë tuåc cuå gòn giûä, öng àaä cuâng vúái cha baân phûúng Thanh Hoáa xem xeát, xïëp haång viïn àaá to nhoã khaác nhau coá ghi
ngûúâi goåi laâ Chuâa Phaåm Thöng. chùm soác cho ngöi nhaâ laâ con hûúáng baão töìn, truâng tu sao cho cho 13 ngöi nhaâ cöí taåi Àöng Sún. tïn caác àõa phûúng trong caã
Chuâa àûúåc xêy dûång tûâ cuöëi thúâi trai cuå, öng Lûúng Thïë Têåp. Öng ngöi nhaâ giûä laåi hònh daáng Tónh àaä giao Súã Vùn hoáa Thïí nûúác, öng Têåp kïí, tûâ sau khi àêët
Lyá. Ngöi chuâa àaä ài vaâo thú ca Têåp luön coá yá thûác giûä gòn nhûäng nguyïn baãn nhêët. Nùm 2006, thao & Du lõch phöëi húåp vúái caác nûúác giaãi phoáng, möîi chuyïën ài
tûâ rêët súám vúái tïn goåi Böì Àïì tûå, di saãn cuãa gia àònh nïn ngay tûâ UBND phûúâng Haâm Röìng àaä àïì ngaânh chûác nùng thêím àõnh àïën caác vuâng miïìn, öng àïìu
hiïån vêîn coân bia lûu laåi qua baãn nhûäng nùm coân cöng taác úã tónh, nghõ TP. Thanh Hoáa baáo caáo tónh cöng nhêån ngöi nhaâ cuãa gia àònh mang vïì möåt viïn àaá. Lêu dêìn,