Page 1 - Đăcj san Thông tin Tư tưởng

P.T.H
(không rõ năm) khi đang làm việc tại nhiệm sở. Sau khi ông
hương, đất nước./.
Hoàng giáp Vũ Diệm mất vào ngày 12/10 âm lịch
nuôi dưỡng bao thế hệ hiền tài làm rạng danh cho quê
phương cũng phải khâm phục.
xưa, Can Lộc nay, như một mạch nguồn trong lành chảy mãi,
không phải tốn đạn, không phải đổ máu, khiến cho đối
Tinh thần hiếu học và truyền thống khoa bảng Thiên Lộc
hóa quân thù. Cách đánh của ông giành thắng lợi mà
các địa phương dẫn đầu phong trào học tập của Hà Tĩnh.
độ và chiến lược “tâm công” (đánh vào lòng người) để cảm
nh: Hương Thành
Trong những năm đổi mới, Can Lộc luôn là một trong
liêm. Khi cầm quân đi đánh giặc, ông dùng tài năng, đức
Khoa Văn, Võ Nguyên Giáp...
học trò có nhiều người đỗ đạt cao và làm quan thanh
ta như Trần Phú, Hà Huy Tập, Nguyễn Chí Diểu, Nguyễn
danh là “người nhà Trời”, bởi sức dạy không biết mệt mỏi,
TRẦN THỊ TỐ UYÊN
nghiệp cho các cán bộ cách mạng ưu tú tiền bối của Ðảng
lớn trong giới giáo dục. Khi làm thầy giáo, ông được mệnh
Trị sự
Quốc học Huế. Ông là người thầy có công dạy dỗ, hướng
thời Lê, mà ông còn là một nhà giáo mẫu mực có uy tín
“Nghệ An ngũ tuyệt”; Võ Liêm Sơn là học trò Trường
nhiều chức vụ quan trọng trong bộ máy của chính quyền
PHAN THỊ MAI LINH
kỳ, cả 2 kỳ năm đó cụ được suy tôn là người đứng đầu
Thư ký Ban biên tập
không chỉ là một vị quan thanh liêm cần mẫn, từng trải
ghi tên trình văn ở Quốc tử Giám lên tới 400 người mỗi
chức quan nào, ông cũng nhận được lời khen. Vũ Diệm
TRẦN THỊ TỐ UYÊN
tuổi đã thuộc Thiên Gia Thi. Năm Canh Tuất (1730), sĩ tử
tướng công… Là người có kiến thức sâu rộng, nên dù nhận
HOÀNG VĂN THANH
1761) quê ở làng Vĩnh Gia, nổi tiếng “thần đồng”, lên 7
các Học sĩ, Đại lý tự khanh, Đốc đồng xứ Kinh Bắc, Võ
PHAN THỊ MAI LINH
Lợi là Vua Lê Thái Tông; Thám hoa Phan Kính (1715 -
trách quan trọng như: Hàn Lâm viện biên tu đến Đông
LÊ VĂN KHÁNH
và đã được cử làm thái sư dạy học cho con trưởng của Lê
Diệm đã được triều đình nhà Lê giao cho nhiều trọng
Lĩnh) được xem là một trong hai vị khai quốc công thần
NGUYỄN XUÂN HẢI
cho hậu thế đều biết). Sau khi thi đậu, Hoàng giáp Vũ
Liêu, huyện Thiên Lộc (nay là xã Đậu Liêu, thị xã Hồng
trước/ Tên tuổi của Hoàng giáp được đề rõ ở chốn cao để
NGUYỄN TRÍ LẠC
Tử Giám; Ngự sử Bùi Cẩm Hổ (1390 -1483) quê xã Độ
hậu tri (Nghĩa là: Thi đậu cả 3 kỳ thi, mở ra một con đường
BÙI NHÂN SÂM
bộ Công; năm 1502 kiêm chức Tế tửu (Hiệu trưởng) Quốc
Ban Biên tập
an ủi: Tam khoa thủ cứ khai tiền tích/ Nhị giáp cao đề khả
Vua Lê Thánh Tông, làm quan đến Thượng thư bộ Hình,
bằng cách tặng cho ông đôi câu đối sơn son thiếp vàng để
HÀ VĂN HÙNG
có Hà Công Trình (1434 - 1511) đỗ Đệ nhị giáp Tiến sĩ đời
khi biết rõ sự nhầm lẫn trên, nhà vua đã sữa chữa lỗi lầm
trọng, tinh thông lý số; họ Hà ở Tùng Lộc, cuối thế kỷ XV
tin, cả triều đình, bạn hữu đều tiếc cho Vũ Diệm. Về sau
(1723 - 1804) là nhân vật lịch sử kiệt xuất tài cao, đức
Bảng nhãn, Thám khoa - nhị giáp là Hoàng giáp). Khi nghe
đạt, khoa danh, tiêu biểu có La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp
Fax: 02393. 851 925
một bậc so với nhất giáp (nhất giáp là Trạng nguyên,
Mật Thiết, nổi danh bởi kế tiếp hàng chục đời có người đỗ
ĐT: 02393. 855 739
Đệ nhị giáp, Đệ nhất danh, tức là Hoàng giáp - tụt mất
Quận công, 36 Hầu tước, 4 Tiến sĩ; họ Nguyễn Bật ở làng
Nhưng khi vua cầm bút ngự phê thì sơ ý ghi nhầm thành:
Thành phố Hà Tĩnh
dòng họ Ngô Trảo Nha dưới thời Lê và Tây Sơn có 18
ông vào hạng Đệ nhất giáp Đệ nhị danh (tức Bảng nhãn).
Giang thư viện” và “Trường Lưu học hiệu” ở quê hương;
đó, quan chấm quyển tính điểm tâu xin lên vua ban cho
trong đó, Nguyễn Huy Oánh là người sáng lập “Phúc
Diệm dự kỳ thi hội được xếp thứ nhì. Đến kỳ thi đình sau
nhiều thế hệ đều là những bậc tài hoa, thơ văn nổi tiếng,
phó. Năm Vĩnh Hựu thứ 5 (1739) đời Vua Lê Ý Tông, Vũ
này. Tiêu biểu như: Dòng họ Nguyễn Huy Trường Lưu với
khẳng định qua các chức quan mà triều đình nhà Lê trao
đỗ đạt, làm rạng rỡ quê hương đất nước như vùng quê
Hoàng giáp. Tuy vậy, danh tiếng của ông ngày càng được
gia đình từ đời này sang đời khác nổi tiếng về học hành,
nhãn, nhưng vua ngự phê nhầm một chữ mà bị tụt xuống
họ, gia đình thì hiếm thấy nơi nào có những dòng họ và
Là nho sĩ học giỏi nổi tiếng, Vũ Diệm thi đỗ Bảng
hương cống, cử nhân. Chỉ nói riêng về truyền thống dòng
đình, trong đó nổi bật nhất là Vũ Diệm.
miếu Quốc Tử Giám. Ngoài ra còn có hàng trăm người đỗ
phục vụ dưới thời nhà Lê và lập được công lao lớn cho triều
Hà Tĩnh thời bấy giờ, được ghi danh trên bảng vàng Văn
những danh sĩ xuất hiện vào thế kỷ 17, thi cử đỗ đạt cao,
đỗ đại khoa, trong đó có 39 tiến sĩ, chiếm 1/3 của cả tỉnh
người tài năng lỗi lạc bậc nhất Thăng Long xưa. Họ đều là
nhiều và ai cũng giỏi. Thời kỳ Nho học, Can Lộc có 42 vị
phường Đại Kim, quận Hoàng Mai, Hà Nội). Đây là nhóm bốn
thân từ Thiên Lộc - Can Lộc. Sĩ tử ở vùng quê này thời Lê
Thái, người làng Kim Lũ, huyện Thanh Trì (nay thuộc
còn bao hàm cả việc ngợi ca nhiều vị đại khoa khác xuất
Nguyễn Công Thái (1684 - 1758) còn có tên là Nguyễn Kim
ngữ này không chỉ là để ca ngợi Hoàng Giáp Vũ Diệm, mà
thuộc xã Thái Học, huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương);
Trở lại giai thoại “Bút Cấm Chỉ - Sĩ Thiên Lộc”, thành
làng Hoạch Trạch, huyện Đường An, xứ Hải Dương (nay
*
Đình Hiền (1659 - ?) còn có tên khác là Nhữ Tiến Hiền, người
Cổ Đô, huyện Tiên Phong, trấn Sơn Tây (Ba Vì, Hà Nội); Nhữ
Tràng An kinh kỳ.
tưởng nhớ đến một người tài nước Nam, một “tứ hổ” của đất
trường văn, gồm: Nguyễn Bá Lân (1700 - 1786), quê ở xã
bác, trí tuệ tài hoa, có sức mạnh phi thường trong trận bút,
phương xa - đặc biệt là học sinh, sinh viên đến thắp hương
chữ dùng người xưa chỉ “bộ tứ” những người học hành uyên
Vũ Diệm cũng đã được xếp hạng di tích, thu hút khách
Diệm đứng đầu nhóm “Tứ hổ Tràng An”. Tứ hổ là 4 con hổ,
10 mẫu để hàng năm phục vụ tế lễ ông. Nhà thờ danh nhân
người giúp việc giấy tờ ở trong phủ chúa Trịnh. Thời Lê, Vũ
tại quê nhà. Đồng thời, triều đình cũng cấp ruộng nghĩa điền
Lê đã tổ chức tang lễ chu đáo cho ông, thi hài ông được táng
ông đã dự thi và đứng đầu, được bổ vào chức Thị nội, tức là
xếp vào loại công thần bậc nhất (trụ quốc thượng trật). Vua
Vĩnh Khánh thứ 4 (1732) triều đình mở khoa thi hoành từ,
Vinh Lộc Đại phu, Đại lý tự khanh, tước Hồng Lĩnh Bá, được
(1729) ông dự kỳ thi hương đậu đầu (giải nguyên). Năm
mất, triều đình nhà Lê gia tặng ông chức Đặc tiến kim tử
nhờ đó Vũ Diệm mới được đi thi. Năm Bảo Thái thứ 10
ĐẶC SAN
(Tiếp theo bìa 4)
§ÆC SAN Chịu trách nhiệm xuất bản Số 06 - đường Nguyễn Thiếp Bìa 1: L h i C u ngư Như ng B n Email: thongtintuht@gmail.com xong và nộp lưu chiểu tháng 01/2025. Truyền thông cấp ngày 15/10/2024. In 95/GP-XBĐS của Cục Báo chí - Bộ Thông tin In Hà Tĩnh. Giấy phép hoạt động báo in số In 8.000 bản, khổ 19x26,5cm tại Công ty CP (Số 50+51 tháng 01+02/2025)
§ÆC SAN
BAN CHẤP HÀNH ĐẢNG BỘ TỈNH HÀ TĨNH
Vũ Di m là 1 trong t h Tràng An. Tranh minh h a
GIAI THO I V
“BÚT CẤM CHỈ, SĨ THIÊN LỘC”
PHAN THƯ HIỀN
hời Lê, kinh thành Thăng Long rộ lên trong dân một gia đình nhà nho có truyền thống hiếu học và đức hạnh.
gian câu cửa miệng “Bút Cấm Chỉ, sĩ Thiên Lộc”. Thành Thân sinh của Vũ Diệm là cụ Vũ Văn Tuyển - đỗ đầu kỳ thi
ngữ ấy có nghĩa là loại bút tốt nhất chỉ có ở ngõ Cấm Chỉ. hương từ lúc còn rất trẻ. Cụ từng giữ chức Tri phủ Kiến
Chuyện là: Ngõ Cấm Chỉ nằm ở cuối phố Hàng Bông xưa nơi Xương, trấn Sơn Nam. Về sau vua quan xét Vũ Văn Tuyển có
này gần Trường thi Thăng Long, nên có rất nhiều hàng bán công trong việc dạy dỗ con cái đỗ đạt cao, cho thăng lên chức
bút mực, đồ dùng cho sĩ tử. Đặc biệt, nơi đây có loại bút lông Tham nghị xứ Hưng Hóa. Là con nhà theo đường khoa cử, Vũ
được xem là thượng hảo hạng dùng để viết chữ Nho nổi tiếng Diệm sớm bộc lộ trí thông minh, học nhiều biết rộng, năm lên
bền và đẹp, được các nho sĩ ưa chuộng, bốn phương đổ xô về 4 tuổi đã biết làm câu đối, 8 tuổi đã biết làm văn thơ. Thưở
đây để mua bút, dần dà tạo nên thương hiệu “bút Cấm Chỉ”. nhỏ, Vũ Diệm là người nổi tiếng học giỏi, được thiên hạ thời
Còn “sỹ Thiên Lộc” là nói về người học trò giỏi nhất quê bấy giờ ca tụng hết lời. Năm 13 tuổi ông đi thi khảo hạch ở
tỉnh được đỗ đầu. Một số tư liệu còn cho biết, hồi còn nhỏ Vũ
ở Thiên Lộc (tức Vũ Diệm), đỗ cao, văn hay nhất kỳ thi Tiến Diệm làm văn cho người đi thi, bị phát giác, triều đình đã cấm
sĩ năm Cảnh Hưng thứ 48 - 1787. không cho dự thi. Lớn lên theo học ở kinh đô Thăng Long, có
Vũ Diệm còn có tên là Vũ Diễm, sinh năm Ất Dậu, niên lần trong một ngày mà ông đã làm 12 bài luận tập, và các bài
hiệu Chính Hòa thứ 26 (1705) tại làng Đông Hòa, xã Thổ thi này đều được điểm cao nhất. Đó là năm Vũ Diệm 25 tuổi,
Vượng, huyện Thiên Lộc, trấn Nghệ An, nay thuộc xóm 13, tiếng đồn thông minh học giỏi đã lan khắp nước và lan đến cả Chúc m ng
xã Vượng Lộc, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh. Xuất thân trong triều đình, Vua Lê, chúa Trịnh đã ra sắc chỉ xá tội cho ông, Số 50+51
(Xem tiếp bìa 3) Năm M i 01+02/2025