Page 12 - Thế giới và Việt Nam - Số Tết Dương Lịch

VĂN HÓA
XÃ HỘI THẾ GIỚI & VIỆT NAM
12 Số 01 từ ngày 2/1 đến 8/1/2025
7LQK JÑQ E× P­\

CỬA SỔ VĂN HÓA
7¶S NK®R FßX
YÃ OÌFK Và LQ ³Q 9LÇW 1DP õÅ õ³W QÝåF øED\ FDRù

Nhà nước đang
tinh gọn bộ máy
và đó là “miền đất
hứa” cho người tài
khai triển năng lực
của mình trong môi
trường mới.

͞ à * Τ ăƒ ÷ùǃ Ćǃþ÷ þøǃþ÷ þ÷ąĉıþ ĄĘó óøÿ þøǃþ÷ ĆŘ ĄĂŐ͛ óŵþ÷ ĆùĽó ýƏù ƒ
Ćċ þľþ ĄĢþ÷ óƂĄ üŶù óƻñ ýƃĄ þľþ Ąǁþ÷ óƎ āąñþ͛ Ąƅ óøƿó͞
Hiện thực hóa óøŐþø ĄĂŘ ùĽĄ ñý͞ øŐþø Ąƾ ôąĉ Eƿþ÷ ĄĂƾƏó þøǃþ÷ ÷ùƏù øĔþ͛
khát vọng phát triển Ćľ ͬòƃ ýČĉ þøċ þƾƏó͛ óŵþ÷ ĄČó ûøŴ ûøđþ͛ óÿþ þ÷ƾƑù ăij óŴ þøùľą
ąƂþ ăČóø ͬ ğþ Ąøõÿ ôĝą óøǃͭ ýƏù ĬƾƐó ĀøČĄ øċþø ĄĔù ùĽĄ ñý͞ EĝĄ þƾƏó Ąñ Ĭñþ÷ øƿþ÷ ûøƒù þøċ þƾƏó͛ üċý þ÷ƾƑù þøċ þƾƏóͭ ăČþ÷ ûùļþ͛ óŴ ûøĢ þđþ÷ ĬƃĄ ĀøČ͞
Θ ÷ąƄþ͝ øĎ ñýΙ ĄĂÿþ÷ Ąčý Ąøļ ĆƾƎþ ýŏþø ûøù đþ ĂĝĄ ăčą Ćċÿ ĬƑù ăƂþ÷ óøŐþø ĄĂŘ ŏ ĆĞĉ͛ ÷Ɛù lj Ćľ þøǃþ÷ ûnj þđþ÷͛
EĢþ÷ Ĭľ Ăñ ĬŘþø øƾƏþ÷͛ ĬŐóø Ĭļþ ͠ ĈĎ øƃù óƻñ þƾƏó Ąñ þıþ ăǀ Ąøñĉ ĀøĠý óøĝĄ ÷ŏ Ĭŵù ûøù ûøŵþ÷ āąñþ
üċ ăǀ ĀøČĄ ĄĂùĿþ ĀøƄþ Ćùþø͛ øĔþø Ĭƅù ĬŴ óøŐþø üċ ăǀ Ąøñĉ Ĭƅù ĄĂÿþ÷ ĄĂŻþ÷ òĚþ÷ þđþ÷ üǀó Ąǀ Ąŏý ûùļý͛
Nghề in ấn là tiền đề quan trọng cho sự phát triển của văn hóa, đặc ĀøƯó óƻñ ôčþ Ąƃó Ćċÿ þđý ύϋϏϐ͞ þøĞþ Ąøƿó óƻñ óÿþ þ÷ƾƑù͞ ÷øŒñ Ąǀ øŻó óƻñ ýƆù þ÷ƾƎù͞ ļą ýŵù
biệt trong lĩnh vực báo chí và xuất bản, tuy nhiên chưa có cuốn sách Əù þøǃþ÷ ýƸó Ąùıą Ĭļþ ύϋώϋ üċ͛ óøƯþ÷ Ąñ ĀøĢù óøƻ Ĭƃþ÷ ͬóøùñ ĄĂƾƑþ÷ øĝĀ ôġþ͛ óƎ óøļ ĬĎù þ÷ƃ
nào ở Việt Nam thực sự viết về ngành in ấn Việt Nam thời thuộc địa. ͠ ύϋϏϐ͛ Ąğý þøŏþ Ĭļþ þđý ύϋϐϋ Ąñĉͭ ĬŘþø ûùļþ͛ þøǃþ÷ ÷ùƏù øĔþ͛ ĄƂĄ͛ ĬƾƐó þčþ÷ ĬƓ Ćľ ýęĄ Ąùþø
Tác phẩm Lần theo dấu chữ của tác giả Trịnh Hùng Cường mới
được ra mắt đã phác nên những nét cơ bản quan trọng đầu tiên ýċ EĢþ÷ Ąñ þøùľą üğþ Ĭľ óĞĀ͛ þøǃþ÷ òŴ òąƃó ĄĂÿþ÷ Ąƾ Ąƾƒþ÷͛ Ąøğþ͛ þøùľą óƎ øƃù ĀøČĄ ĄĂùĿþ͛
trong việc nghiên cứu và bảo tồn những tài liệu có giá trị về thời kỳ ĬĿ øùĽþ Ąøǀó øŴñ ûøČĄ ĆŻþ÷ ĬŴ͛ þøĞþ Ąøƿó óƻñ Ąǁþ÷ óČ ĄøĿ͛ Ąǁþ÷ óøĘó óøĘþ þ÷ƾƑù Ąċù ăij ĄĞþ øùļþ͞
này trong lịch sử in ấn nước ta. óğþ ĀøĢù Ąøǀó øùĽþ þøùľą óŵþ÷ òƃ ĀøĞþ Ćċ óČó üǀó üƾƐþ÷ ĄĂÿþ÷ ĈĎ ŵù ûLj ĆŻþ÷͛ ăñą óĢù Ąùļþ͛ ăČĀ
Đi từ giai đoạn người Pháp mới vào Việt Nam từ giữa thế kỷ XIX, ĆùĽó͛ þøùľą óĢù Ąùļþ͞ Ƹ ĄøĿ͛ óĢù øƃù ĬĿ óƃþ÷ ĬƄþ÷ ôčþ Ąƃó ĄøŐóø þøĞĀ͛ Ąùþø ÷Żþ òƃ ýČĉ ăij Ąùļþ
cho đến năm cuối thập niên 20 của thế kỷ XX, cuốn sách tập hợp và óČóø ĄøĿ óøļ͛ ăǂñ Ĭƅù Ćċ Ĉčĉ ôǀþ÷ ƿþ÷ ĆƏù ĄøƑù óąƃó ýƏù͛ Ąùļþ òƃ ĄƏù óĢù ĄøùĽþ ĬƑù ăƂþ÷ Ćľ ýęĄ
phân tích nhiều nguồn tư liệu quý giá bằng ba thứ tiếng: Pháp, Anh üąĞĄ ĀøČĀ óƱþ÷ þøƾ Ćĝþ Ĭľ Ąùþø Ćċ ĄĂùĿþ ĆŻþ÷ ĄĂƾƏó þøǃþ÷ Ĭųù Ąùľþ üƾƎþ÷ óøÿ þøǃþ÷ þ÷ƾƑù ƒ
và Việt. ÷Żþ òƃ ýČĉ þøċ þƾƏó͛ øĽ ĄøƂþ÷ øƇù ýƏù óƻñ Ąŏþø Ąøļ ĬĝĄ þƾƏó Ćċ üĔù͞ ùļĀ Ĭļþ üċ ăĘĀ ĈļĀ Ćđþ øŴñ
Tác giả cho biết, anh đã dày công tìm kiếm thông tin từ các óøŐþø ĄĂŘ͟ þøčþ üÿĔù͞ óŵþ÷ ăƒ͛ ĄĂĞĄ Ąǀ ýŵù ĄĂƾƑþ÷ óŵþ÷͛
công báo, niên giám thời Pháp thuộc và đặc biệt là các tài liệu thư ƅþ÷ Ő Ąøƾ ŵ čý óŴ Ĭľ óĞĀ͛ ğþ þċĉ͛ þ÷ƾƑù Ĭƿþ÷ Ĭğą EĢþ÷ ûøąĉļþ ûøŐóø óƎ óøļ ĄĂŻþ÷ ôƸþ÷
mục quan trọng như Bibliotheca Indosinica của Henri Cordier hay ĀøĢù Ąùþø ÷Żþ òƃ ýČĉ þøĹ Ĭù ĬĿ Ąñ óøŜ ĬĔÿ ýĔþø ýij ĄùļĀ ĄƸó óøƻ Ćċ Ąøą øƯĄ þ÷ƾƑù Ąċù͞ ùľþ Ąċù
Bibliographie de L'Indochine Orientale của Landes. ͬòñĉ óñÿͭ͞ EƯþ÷ þøƾ ĆĞĉ͛ øċþø ĄĂƾƎþ÷ Ąùþø ÷Żþ òƃ ýČĉ ĂĝĄ ĀøƮ ĄøƾƑþ÷ Ĭļþ ĆƏù Ąĝý üųþ÷͛ Ćŏ Ąĝý
Điểm nổi bật của cuốn sách là cách tiếp cận có hệ thống. sắp đặt ĄĂñþ÷ Ĭù Ĭļþ ĄƾƎþ÷ üñù óċþ÷ þøĹ øƐĀ ĆƏù ͬlj EĢþ÷͛ üųþ÷ ôčþͭ͞ ƒù üųþ÷͞ Eùľą āąñþ ĄĂŻþ÷ ĀøĢù üċý
và đưa vào rất nhiều tài liệu tham khảo, báo chí, trang quảng cáo và óċþ÷ ĄƂĄ͞ ŏ ĆĞĉ͛ Ąùþø ÷Żþ òƃ ýČĉ óŵþ÷ ĆùĽó þċĉ óøŜ óŴ ĄøĿ Ąøċþø ăñÿ ĬĿ þ÷ƾƑù Ąċù Ąøĝĉ ĬƾƐó óƎ øƃù
nhiều tài liệu quý giá khác với một số lượng đồ sộ để hoàn thiện bức ÷ùƯĀ óøƯþ÷ Ąñ ĄøąĞþ üƐù øƎþ͛ Ĭù óŵþ÷ ĬƾƐó òƒù ăǀ þøĞþ Ąøƿó óƻñ ĀøČĄ ĄĂùĿþ͞ ùþ÷ñĀÿĂõ üċ ýƃĄ ĆŐ
tranh về bối cảnh lịch sử ngành in ấn Việt Nam. þøñþø øƎþ ĄĂıþ Ąùļþ ĄĂŏþø ĀøČĄ þ÷ƾƑù Ĭƿþ÷ Ĭğą óƻñ EĢþ÷ Ćċ óøŜ ôƸ Ćľ Ąøċþø óŵþ÷ ĄĂÿþ÷ Ąøą øƯĄ
Tác giả không chỉ ghi lại tên tuổi các nhà in chủ chốt, năm thành ĄĂùĿþ ĬĝĄ þƾƏó͞ Eęó òùĽĄ͛ EĢþ÷ óŴ EĢþ÷ ýƏù Ĭƻ ăƿó ýĔþø͛ ąĉ ĄŐþ þ÷ƾƑù Ąċù Ĭļþ ĆƏù ûøą Ćǀó óŵþ÷͞
lập và quá trình hoạt động, mà còn khắc họa sinh động chân dung Ąñ þøùľą üğþ þøĝþ ýĔþø ĂĚþ÷͛ ĬĿ üċý ĬƾƐó Ĭùľą ĬŴ͞ ąĉ þøùıþ͛ ĬĿ ĬĎù þ÷ƃ Ćċ óŴ ýŵ
các nhân vật tiên phong, những câu chuyện đặc sắc về hoạt động in óøƾñ òñÿ ÷ùƑ ĬĝĄ þƾƏó Ąñ óŴ ĬƾƐó øŏþø þøƾ āąƂó ĬĢÿ þċĉ͛ óøƯþ÷ Ąñ
ấn thời kỳ đầu. óƎ ĬƄ͛ Ąùľý üǀó͛ ąĉ ĄŐþ Ćċ ĆŘ Ąøļ “Miền đất hứa” óğþ ĄøƑù ÷ùñþ͛ óĢù óČóø þøùľą Ćĝþ
Trịnh Hùng Cường đã thành công trong việc xác định và ghi lại āąƂó Ąļ þøƾ øùĽþ þñĉ͞ ąĉ þøùıþ͛ cho người có năng lực Ĭľ ûøČó þǃñ͞
lịch sử hoạt động của hầu hết các nhà in trong giai đoạn 1862-1920. óøƯþ÷ Ąñ óƱþ÷ óğþ ĄŜþø ĄČÿ ĬĿ ùĽó Ąùþø ÷Żþ òƃ ýČĉ üċ Ćŏ ăǀ ıþ óĔþø ĬŴ͛ óƱþ÷ óğþ þøǃþ÷
Đặc biệt, tác giả đã phác họa quá trình chuyển giao từ các nhà in ûøŵþ÷ ͬþ÷ƻ āąıþ ĄĂıþ óøùļþ ĀøČĄ ĄĂùĿþ óƻñ ĬĝĄ þƾƏó͞ øƯþ÷ óøŐþø ăČóø ĬĿ Ąøą øƯĄ Ćċ ÷ùǃ
của người Pháp sang sự xuất hiện của các nhà in do người Việt làm ĄøĘþ÷ͭ͞ EĢþ÷ þøĞþ üĎþø Ćñù ĄĂų Ąñ ýąƂþ øųñ Ćċÿ ôųþ÷ óøĢĉ Ąùļþ óøčþ þøǃþ÷ Ąċù þđþ÷ ĄĂŁ͛ þ÷ƾƑù
chủ, Đồng thời, cung cấp cái nhìn tổng quan về vai trò của ngành in
trong đời sống chính trị, kinh tế, xã hội Việt Nam thời kỳ đầu thuộc üċ þ÷ƾƑù üČù Ąøąĉľþ ĆŒ ĬĔù͛ EĢþ÷ òƃ óƻñ þøčþ üÿĔù óğþ ĀøĢù òùļĄ óŴ þđþ÷ üǀó Ćċ þøùĽĄ øąĉļĄ Ąøñý
địa. Ĭƃþ÷ Ćùıþ ĄĝĄ óĢ óČó üǀó üƾƐþ÷ ĈĎ óĘĄ òƏĄ þøǃþ÷ üǀó óĢþ͛ ûøŵþ÷ ÷ùñ Ćċÿ óŵþ÷ óąƃó Ĉčĉ ôǀþ÷ ĬĝĄ
Nội dung Lần theo dấu chữ được phân chia thành bốn phần, trong øƃù Ąøñý ÷ùñ Ćċÿ āąČ ĄĂŏþø Ĭƾñ óğþ ĄøùļĄ ĬĿ òƃ ýČĉ þøĹ͛ ĬƓ óƄþ÷ þƾƏó͞ čĉ ÷ùƑ øċ þƾƏó Ĭñþ÷
đó phần một tập trung phác thảo những đặc trưng trong lịch sử in ĬĝĄ þƾƏó Ĭù Ĭļþ ăǀ ĄøŘþø ĆƾƐþ÷ ûľþø øƎþ͞ ǁ ĬŴ͛ óøƯþ÷ Ąñ ýƏù Ąùþø ÷Żþ òƃ ýČĉ͛ ĬŴ üċ ͬýùľþ ĬĝĄ
ấn ở Việt Nam thời kỳ đầu thuộc địa (1862 - 1920), ba phần còn lại Ćċ ĀøƄþ Ćùþø͞ óŴ ĄøĿ òñĉ óñÿ͛ ûøŵþ÷ òƇ üƓ óČó øƿñͭ óøÿ þ÷ƾƑù ĄĂŁ ûøñù ĄĂùĿþ
của cuốn sách lần lượt đề cập: In ấn ở Nam Kỳ, In ấn ở Bắc Kỳ và In ùĽó EĢþ÷ Ąǀ óĢù Ąùļþ ýŏþø͛ óƎ øƃù Ćċ þøŘĀ Ĭƃ ĀøČĄ ĄĂùĿþ óƻñ þøǃþ÷ þđþ÷ üǀó óƻñ ýŏþø ĄĂÿþ÷
ấn của Công giáo. Ąùþø ÷Żþ òƃ ýČĉ Ćċ øĽ ĄøƂþ÷ þøčþ üÿĔù Ćċ Ąøļ ÷ùƏù͞ Eùľą þċĉ ýŵù ĄĂƾƑþ÷ ýƏù͞ ąƂþ Ąøą øƯĄ
Ngoài ra, tác giả còn đính kèm ba phụ lục bao gồm: Danh mục các óøŐþø ĄĂŘ óƻñ ýŏþø͛ Ąǀ Ĭƅù ýƏù͛ óƱþ÷ óŴ lj þ÷øŒñ Ćľ ýęĄ üčą ôċù Ćċ ÷ùǃ óøčþ þ÷ƾƑù óŴ þđþ÷ üǀó
nhà in và hiệu sách khác ở Việt Nam (1862-1920); Thuật ngữ in ấn; óøŐþø üċ ăǀ þıą ÷ƾƎþ÷ óŴ lj þ÷øŒñ ĄĂÿþ÷ ĄŐþø óĔþø ĄĂñþø ûøƂó üùĽĄ Ąøŏ ĬƄþ÷ üƾƎþ÷͛ óøļ Ĭƃ ĬĎù þ÷ƃ͛
Sơ đồ mối liên hệ giữa các nhà in ở Việt Nam giai đoạn 1862-1920. ûøŐóø üĽ͛ óƅ ĆƱ Ćċ Ĭƃþ÷ Ćùıþ ĂĝĄ Ąÿċþ óğą þøƾ øùĽþ þñĉ͞ øŜ ûøù óƎ óøļ ĀøĢù ĄƂĄ øƎþ ĄĂƾƏó͛ óƎ øƃù
Khẳng định ngành công nghiệp in ấn thời ấy đã góp phần làm nên üƏþ ĬƂù ĆƏù ĈĎ øƃù͞ ŏ ĆĞĉ͛ ýƆù þċÿ þøñþø øƎþ͛ þøĔĉ òİþ øƎþ͛ óŴ þøùľą øƎþ͞
một đô thị hiện đại, nhà nghiên cứu văn học Lại Nguyên Ân cho rằng þ÷ƾƑù óƱþ÷ óğþ ͬĆċÿ óąƃóͭ ĬĿ þ÷ąƄþ þøčþ üǀó ͬĄùþøͭ øƎþ͛ óøĝĄ øĢù þčþ÷ óĝĀ Ĭƃù þ÷Ʊ óƱ͛ óĢù
cuốn sách có giá trị về mặt học thuật, là tài liệu tham khảo quý giá Ĭƾñ ĬĝĄ þƾƏó òƾƏó Ćċÿ ûǏ þ÷ąĉıþ øƎþ Ąøŏ üƯó ĝĉ óøƯþ÷ Ąñ ýƏù óŴ ĄøĿ ĄøùĽþ óøļ Ĭƃ Ćľ Ąùľþ üƾƎþ÷ óøÿ
cho những ai quan tâm tìm hiểu lịch sử phát triển văn hóa, lĩnh vực ýƏù͛ ûǏ þ÷ąĉıþ ĆƾƎþ ýŏþø͞ óĔþø ĄĂñþø Ąøċþø óŵþ÷͛ óŴ þøùľą þøǃþ÷ þ÷ƾƑù ăñą Ąùþø ÷Żþ͞ ğþ
báo chí, xuất bản ở Việt Nam. ąČ ĄĂŏþø Ąùþø ÷Żþ òƃ ýČĉ ăČþ÷ ûùļþ øƎþ͞ ĄøùļĄ üĞĀ ýƃĄ ĄĂĞĄ Ąǀ óŵþ÷ Ćċ Ćđþ
óƱþ÷ óŴ þøùľą ĄĂƒ þ÷Ĕù þøƾþ÷ ƃĄ Ćĝþ Ĭľ āąñþ ĄĂŻþ÷ ĬƾƐó øŴñ óŵþ÷ ăƒ ĄĂÿþ÷ ýƃĄ òƂù óĢþø
AN LÊ
ĄĂƒ þ÷Ĕù üƏþ þøĝĄ üĔù þĚý ƒ þ÷ñĉ ĬęĄ Ăñ üċ óğþ ĄĂñþ÷ òŘ þøǃþ÷ ûnj óƻñ ăǀ ăČĀ þøĞĀ͛ þ÷ƾƑù Ĭļþ͛
óøŐþø ĉļą ĄƂ óÿþ þ÷ƾƑù͞ ļą þđþ÷͛ ĀøĠý óøĝĄ ÷ŏ óøÿ Ĭƃù þ÷Ʊ þ÷ƾƑù Ĭù͞ ŵù óøÿ ĂĚþ÷͛ āąČ ĄĂŏþø
Tác giả Trịnh Hùng Cường sinh năm 1981, tại thành phố Bắc
Ninh, là một nhà sưu tập sách cổ. Tốt nghiệp cử nhân Vật lý āąĉļĄ Ąčý͛ Ąƾ Ąƾƒþ÷ Ąøŵþ÷ ăąƂĄ͛ óČþ òƃ͛ óŵþ÷ óøƿó óŴ ĄøĿ ĬČĀ ƿþ÷ Ąùþø ÷Żþ òƃ ýČĉ óğþ ăǀ ĄĂƐ ÷ùƯĀ
Ánh sáng, Đại học Bách Khoa Hà Nội, nhưng với niềm đam ĀøČ òƇ þøǃþ÷ ĬŘþø ûùļþ ĬĎ ĄƄþ ĉıą óğą óƻñ óŵþ÷ ĆùĽó ĄĂÿþ÷ ĄøƑù òƒù ĂĝĄ þøùľą ûļ ăČóø͛ ĆùĽó ƿþ÷
mê sưu tầm tư liệu liên quan đến lịch sử, văn hóa, anh đảm ĄĔù Ćŏ ýƸó Ąùıą óøąþ÷͛ Ąŵù Ąùþ óøĘó ûLj ýƏùͧ ąČ ĄĂŏþø Ąùþø ÷Żþ òƃ ôƸþ÷ óŵþ÷ þ÷øĽ Ąøŵþ÷ Ąùþ ĄĂÿþ÷
nhiệm thêm vị trí chuyên viên khai thác tư liệu tại Thư viện óøƻ ĄĂƾƎþ÷ ĝĉ ăij ôùŀþ Ăñ ĬƯþ÷ ýČĉ ĄČó Ĭƃþ÷ Ĭļþ Ĭŵþ÷ ĬĢÿ Ĭƃù ĆùĽó āąĢþ ülj Ćċ Ąøõÿ ôŶù Ąùļþ
Nguyễn Văn Hưởng. Cùng hiểu biết phong phú về sách þøƾ ûļ øÿĔóø óƻñ EĢþ÷͞ øǃþ÷ þ÷Ʊ óČþ òƃ Ćùıþ óøƿó͛ óŵþ÷ óøƿó͛ ĄĂŏþø ĝĉ óøÿ þøċ üĎþø ĬĔÿ͛ þøċ
báo xưa, Trịnh Hùng Cường thường sưu tập, khai thác và ĉļą ĄƂ ûøŵþ÷ óųþ øƐĀ ülj͛ ûøŵþ÷ Ćŏ Ąøļ͛ ýƆù þ÷ƾƑù óğþ Ąǀ ĄĂñþ÷ āąĢþ ülj üċ óğþ ĄøùļĄ Ćċ óƱþ÷ ĂĝĄ
phục chế tài liệu liên quan đến lịch sử, chính trị và văn hóa óğþ ĄøùļĄ ĄĂÿþ÷ ÷ùñù ĬÿĔþ óøąĉĿþ òŘ Ćċ òƮ ĬĘĀ þøǃþ÷ Ąøùļą øƸĄ Ćľ øùĽą āąĢ͞„
Việt Nam. ýŏþø óƻñ ôčþ Ąƃó óğþ ĬƾƐó üÿĔù þđþ÷ üǀó͛ ĄĂŏþø Ĭƃ óƻñ ýŏþø ĬĿ *Viện trưởng Viện Nghiên cứu chính
òƇ͛ óĘĄ ÷ùĢý Ćċ Ąùþø ÷Żþ ĄĂıþ óƎ óøąĠþ òŘ óøÿ ăǀ ăĘĀ ĈļĀ͛ üǀñ óøŻþ sách và các vấn đề xã hội